Ένας συγγραφέας, ο Hubert Selby Jr, που δεν έχει λάβει στη ζωή του καμία λογοτεχνική εκπαίδευση, που γράφει σε μία ακατέργαστη γλώσσα, που γράφει όπως έχει δηλώσει ο ίδιος κατά ένα μέρος με το αφτί του ∙ γράφει και εκδίδει το 1978 το βιβλίο του Ρέκβιεμ για ένα όνειρο. Ένας ταλαντούχος σκηνοθέτης (Darren Aronofsky) διαβάζει αυτό το βιβλίο και αμέσως του γεννιέται η ιδέα να το μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη του κινηματογράφου. Διότι η τέχνη του συγκεκριμένου αναγνώσματος είναι η ικανότητα του να εξανθρωπίζει το φαινομενικά απάνθρωπο και, κατ’ επέκταση, να εξανθρωπίζει τον αναγνώστη. Και γιατί η κινηματογραφική εικόνα έχει τη δύναμη να ζωντανέψει το Σπουδαίο Αμερικανικό Όνειρο και να δείξει πώς η αναζήτηση και τελικά η επίτευξη αυτού μπορούν να σε καταστρέψουν. Το Ρέκβιεμ για ένα Όνειρο αποτελεί έναν όμορφα διαμορφωμένο απολογισμό της επίδρασης του εθισμού καταγράφοντας την καταστροφή τεσσάρων ανθρώπων. Η ταινία σκιαγραφεί τις ζωές των τεσσάρων αυτών ηρώων στο πέρας τριών εποχών. Όλοι τους ψάχνουν το κλειδί για τα όνειρα τους και στην πορεία καταρρέουν κάτω από το βάρος μίας καταστροφικής ζωής βουτηγμένης στην εξάρτηση και στις αυταπάτες.
Η ταινία
Το “Requiem for a dream” κυκλοφόρησε στις 06/12/2000, σε
σενάριο και σκηνοθεσία του Darren Aronofsky, με την υπέροχη μουσική υπόκρουση
του Clinton Darryl Mansell, και βασίστηκε και μετέφερε στη μεγάλη οθόνη την
ομώνυμη νουβέλα “Requiem for a dream” του Hubert Selby. Στην ταινία πρωταγωνιστούν μεγάλα
ονόματα του σινεμά: η Ellen Burstyn, ο Jared Joseph Leto, η Jennifer Lynn Connelly και ο Marlon Lamont Wayans.
Ένα από τα
βασικά χαρακτηριστικά της ταινίας του Darren Aronofsky είναι ότι τα στοιχεία
που προσδιορίζουν τον τόπο και το χρόνο όπου εκτυλίσσεται η πλοκή, είναι σχεδόν
ανύπαρκτα. Μπορούμε να καταλάβουμε από κάποιες μικρές λεπτομέρειες, ότι οι
ήρωες βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή της πόλης της Νέας Υόρκης, στη δεκαετία
του 90΄. Η σκοτεινή και ρεαλιστική Νέα Υόρκη του Aronofsky σε συνδυασμό με την
έλλειψη χρονικών προσδιορισμών είναι προφανώς ηθελημένη και συμβάλλει ακριβώς
στο να παρουσιάσει το φαινόμενο των ναρκωτικών ως διαχρονικό και υπαρκτό, σε
μία αμείλικτη κι άχρονη πόλη, κατάλληλη για τη σύνθεση των ρέκβιεμ των ονείρων
των τεσσάρων τραγικών και παγιδευμένων στα εθισμένα μυαλά τους ηρώων.
Λόγω,
λοιπόν, της σχεδόν αποκλειστικής απεικόνισης της χρήσης ναρκωτικών και
ψυχοτρόπων ουσιών, το Ρέκβιεμ για ένα Όνειρο υπάγεται στην κατηγορία των
ταινιών με θέμα τα ναρκωτικά (drug films). Πρόκειται για μία ταινία στην οποία
είναι φανερό ότι δεν γίνεται καμία απολύτως προσπάθεια ωραιοποίησης του
φαινομένου που παρουσιάζει, με σκοπό να γίνει αποδεκτή από το ευρύ κοινό.
Σκοπός της είναι να ενοχλήσει το μέσο θεατή, παρουσιάζοντας με τραγικά
ρεαλιστικό τρόπο – και ακριβώς σε αυτό έγκειται η σκληρότητα της ταινίας – τους ήρωες να
καταρρέουν κυριολεκτικά κάτω από το βάρος των καταχρήσεων τους – και το επιτυγχάνει.
Αυτό που έγραψε ο κριτικός των Chicago Sun Times Roger Ebert για την ταινία,
συνοψίζει το νόημα της και αυτό που πραγματικά ήθελε να πετύχει ο σκηνοθέτης
της “ ...οποιοσδήποτε ανήλικος κάτω των 17 ετών που σκέφτεται να πειραματιστεί
με τη χρήση ναρκωτικών, ίσως να θέλει να δει αυτή την ταινία, η οποία αποτελεί
έναν ταξιδιωτικό οδηγό της κόλασης”.
Η ταινία
ξεκινά, συστήνοντάς μας τη μοναχική, αδρανή χήρα Sara Goldfarb και τον ήσυχο,
συμπαθή, δίχως όμως στόχους γιο της. Οι δυο τους, παρόλο που έχουν μόνο ο ένας
τον άλλον και ο ένας αποτελεί την οικογένεια του άλλου, καθώς ο πατέρας έχει
αποβιώσει, φαίνεται να έχουν απλώς τυπικές σχέσεις και να συζούν κάτω από κοινή
στέγη. Η μητέρα, όπως την παρατηρεί κανείς, αποτελεί ένα άτομο απαθές, που η
μόνη της ευχαρίστηση είναι να παραμένει αποσβολωμένη μπροστά από μια οθόνη,
παρακολουθώντας εύπεπτα και ανούσια TV shows. Καμία κοινωνική επαφή με τον
περίγυρό της, καμία ουσιαστική σχέση με το παιδί της.
Από την
άλλη, γνωρίζουμε τον γιο, ο οποίος βρίσκεται χαμένος σε έναν δικό του κόσμο. Έχει
έναν κολλητό φίλο και συνεργάτη και μια κοπέλα που φέρουν επακριβώς τα ίδια
«προβληματικά» χαρακτηριστικά με εκείνον.
Και οι
τέσσερις πρωταγωνιστές φαίνεται να έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό. Και οι
τέσσερεις προσπαθούν να πετύχουν το πολυπόθητο και απόλυτο αμερικάνικο όνειρο.
Ένα ακόμη κοινό στοιχείο των βασικών χαρακτήρων της ταινίας είναι η χρήση
τοξικών και ναρκωτικών ουσιών προκειμένου να πραγματωθεί «το όνειρο». Η μητέρα,
Sara Goldfarb, έχοντας κερδίσει τυχαία μια τηλεοπτική εμφάνιση σε μεγάλο TV show
της αμερικανικής τηλεόρασης, άκρως ενθουσιασμένη, αποφασίζει να εμφανιστεί στο
γυαλί πιο εντυπωσιακή από ποτέ. Για να το πετύχει αυτό, αποφασίζει να
περιποιηθεί τον εαυτό της και να φορέσει το πολυαγαπημένο της κόκκινο φουστάνι,
που βρίσκεται φυλαγμένο στην ντουλάπα της για πολλά χρόνια, αναμένοντας την
κατάλληλη περίσταση. Ωστόσο, όπως είναι φυσικό, επειδή τα χρόνια περνούν,
ηλικιακά μεγαλώνουμε, το σώμα υφίσταται πολλαπλές αλλαγές και η καθιστική ζωή
σίγουρα αποτελεί εχθρό του χρόνου, η Sara Goldfarb αδυνατεί να χωρέσει στο
πολυαγαπημένο της κόκκινο φουστάνι. Έτσι, για να καταφέρει να το φορέσει αλλά
και για να αναδημιουργήσει μια εικόνα του παλιού της εαυτού, αποφασίζει να
ακολουθήσει μια σκληρή δίαιτα με χάπια που προκαλούν κορεσμό και υπόσχονται γρήγορη
και εύκολη απώλεια κιλών. Βέβαια, αυτά τα χάπια καταλήγουν να αποτελέσουν μια
εμμονική συμπεριφορά.
Ο γιος της
Sarah, ο Harry, προσπαθεί και εκείνος με τη σειρά του να πραγματοποιήσει το
μεγάλο όνειρο με την παρέα του. Εκείνοι επιδίδονται σε παραγωγή ναρκωτικών
ουσιών, ενώ καταλήγουν λίαν συντόμως και στο εμπόριο και τη διακίνησή τους. Και
οι ίδιοι είναι χρήστες και εθισμένοι και μάλιστα κάνουν χρήση βαριών ουσιών,
ενδοφλέβιων κατά κύριο λόγο! Η μεγάλη μάστιγα των ναρκωτικών φέρνει χρήματα με
το τσουβάλι και οδηγεί αναπόφευκτα στην πραγματοποίηση του ονείρου. Η κοπέλα
του Harry, η Marion, που επίσης επιδίδεται σε καταχρήσεις και είναι εξαρτημένη
από τα ναρκωτικά, καταλήγει να «πουλάει» το κορμί της δίχως αναστολές σε σκληρά
και σεξιστικά sex shows.
Η ταινία
απέσπασε θετικές κριτικές, καθώς και πολλά βραβεία. Η Ellen Burstyn ήταν υποψήφια για Όσκαρ αλλά και για
Χρυσή Σφαίρα για την εκπληκτική ερμηνεία της ως Sara Goldfarb και τον τρομερό μονόλογο που
είχε δώσει περίπου στα μισά του φιλμ.
Backstage
Story
Περίπου στα
40 λεπτά της ταινίας βλέπουμε την Sara και τον Harry να κάθονται στο τραπέζι
και να συνομιλούν μεταξύ τους σε μία συναισθηματικά φορτισμένη ατμόσφαιρα.
Εκείνη του εκμυστηρεύεται πως της ήρθε μια πρόσκληση από ένα τηλεοπτικό κανάλι
για να συμμετάσχει σε μία εκπομπή. Έτσι, αποφάσισε να πάρει κάτι χάπια για να
χάσει γρήγορα βάρος, να αδυνατίσει και να «μπει» σε ένα κατακόκκινο φόρεμα που
ήταν και το αγαπημένο του άντρα της. Για να γίνει αυτό, η μόνη της ελπίδα,
είναι να πάρει αυτά τα χάπια. Μετά από λίγα λεπτά, η Sara ανοίγει την καρδιά
της στον Harry λέγοντάς του ότι νιώθει μόνη, ότι γερνάει και δεν έχει κανένα
λόγο ύπαρξης και πόσο ανάγκη έχει να κάνει κάτι διαφορετικό, για να φύγει ο
πόνος από μέσα της. Ο διάλογος αυτός είναι εξαιρετικά γραμμένος και είναι για
εμένα, από τις πιο συγκινητικές στιγμές στον κινηματογράφο.
Ωστόσο,
υπάρχει μία ιστορία πίσω από αυτόν τον μονόλογο που λίγοι γνωρίζουν. Σε
αντίθεση με την υπόλοιπη ταινία, που το κάθε πλάνο είναι πολύ προσεκτικά
σχεδιασμένο, η κάμερα σε αυτή τη σκηνή κουνάει και δεν βρίσκεται στο κέντρο του
χαρακτήρα, όπως ήθελε ο Aronofsky. Φυσικά, υπάρχει λόγος γι’ αυτό, αφού δεν
ήταν προγραμματισμένη να γίνει έτσι. Κατά τη διάρκεια του γυρίσματος, όταν
κάθονται οι δύο χαρακτήρες στο τραπέζι και μιλούν, γίνονται πολύ κοντινά πλάνα
στο πρόσωπο της Burstyn, το πλάνο είναι στραβό και «γέρνει» προς τα αριστερά,
καθώς εκείνη μιλάει για τα προβλήματά της. Ο λόγος; Ο κινηματογραφιστής Matthew
Libatique, τα έκανε «θάλασσα» σε αυτή τη σκηνή γιατί είχε λυγίσει
συναισθηματικά, έτρεμε, έκλαιγε από την ερμηνεία της Burstyn και δεν μπορούσε
να συνέλθει με τίποτα.
Όπως αποδείχθηκε, τα γυρίσματα σταμάτησαν επειδή δεν μπορούσε να συνέλθει και δε γινόταν να κρατήσει την κάμερα σταθερή, ενώ είχαν θολώσει τελείως τα μάτια του από το κλάμα. Παρόλο που κόπηκε η σκηνή μετά από αυτό το περιστατικό, ο Darren Aronofsky τον παρηγόρησε και αποφάσισε να την κρατήσει στην τελική ταινία, γιατί είχε μαγευτεί και εκείνος από την ερμηνεία της Ellen Burstyn, μιας και τα είχε δώσει όλα.
Βασικά χαρακτηριστικά των Drug Films
Σύμφωνα με
τον Jaime Holt , οι ταινίες που απεικονίζουν χρήση ναρκωτικών ουσιών, μπορούν
να χωριστούν σε δύο κατηγορίες : αυτές που υιοθετούν μία θετική στάση απέναντι
σε αυτά, παρουσιάζοντας τα ως αναπόφευκτο και μερικές φορές κοινωνικά αποδεκτό
(ιδιαίτερα με τη μαριχουάνα, που παρουσιάζεται κατά κόρον σε ταινίες ως μέσο διασκέδασης των εφήβων) κομμάτι της
κοινωνίας, κι αυτές που υιοθετούν εχθρική στάση. Οι ταινίες της δεύτερης
κατηγορίας, παρουσιάζουν τη χρήση ναρκωτικών ουσιών να οδηγεί σε θάνατο,
φυλάκιση, ακρωτηριασμό (όπως χαρακτηριστικά στο Ρέκβιεμ) ή σε άλλες αρνητικές
συνέπειες. Στη δεύτερη ακριβώς κατηγορία υπάγεται και η υπό εξέταση ταινία, της
οποίας η ιδεολογία βασίζεται στο γεγονός ότι δεν υπάρχει περιθώριο για απλό
πειραματισμό ή για ελεγχόμενη χρήση ναρκωτικών ουσιών για λόγους διασκέδασης –
και τα δύο θα οδηγήσουν αναπόφευκτα στην εξάρτηση. Αυτό συμβαίνει διότι – όπως
το παρουσιάζει εξαιρετικά ο Aronofsky – ο οργανισμός του χρήστη παρουσιάζει το
φαινόμενο της ανοχής (tolerance), δηλαδή εμφανίζει την τάση για αύξηση των
δόσεων προς επίτευξη του ίδιου φαρμακοδυναμικού αποτελέσματος, λόγω βαθμιαίας
ανοσοποίησης του οργανισμού.
Το φαινόμενο των ναρκωτικών ανέκαθεν αποτελούσε θέμα ταμπού στις κοινωνίες και για το λόγο αυτό, πριν το 1969 που το φεστιβάλ του Woodstock σάρωσε την υφήλιο, ο κινηματογράφος είχε ένα ιδιαίτερα μικρό και μάλιστα όχι τόσο δημοφιλές ιστορικό, ως προς την απεικόνιση της χρήσης ναρκωτικών ουσιών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταινία The Man with the Golden Arm (1955), η οποία εξερευνά τον εθισμό στα σκληρά ναρκωτικά με σχεδόν υστερικό πάθος, με αποτέλεσμα η συγκεκριμένη ταινία να προκαλέσει σκάνδαλο με την κατά μέτωπο επίθεση της στο τότε "απαγορευμένο" ζήτημα των ναρκωτικών.
Στον 21ο αιώνα που πλέον διανύουμε, η χρήση ναρκωτικών και ψυχοτρόπων ουσιών είναι ένα αναγνωρισμένο κοινωνικό πρόβλημα, με τους χρήστες να βρίσκουν υποστήριξη από κρατικούς και μη οργανισμούς. Η σημαντική αυτή αλλαγή, φαίνεται και σε πολλές πρόσφατες ταινίες, όπου πλέον η απεικόνιση της χρήσης και εμπορίας ναρκωτικών παρουσιάζεται με αμείλικτη σκληρότητα – όπως και στην ταινία Requiem For A Dream (2000) εξάλλου. Σκοπός πλέον των ταινιών αυτών είναι, όχι να σοκάρουν, για να αντιταχθούν στις συντηρητικές και ακραίες πολιτικές, αλλά να προειδοποιήσουν.
Ναρκωτικά και Ψυχοτρόπες Χημικές
Ουσίες
ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ
Σύμφωνα με
τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η έννοια της ναρκωτικής ουσίας (με την έννοια
του αγγλικού όρου drug) στη Φαρμακολογία, αναφέρεται σε κάθε χημική ουσία η
οποία μεταβάλλει τις φυσιολογικές βιοχημικές λειτουργίες των ιστών ή οργάνων.
Αντιθέτως, ο αγγλικός όρος narcotic αναφέρεται σε κάθε χημική ουσία που
προκαλεί κώμα ή μη αίσθηση πόνου και κυρίως χρησιμοποιείται για τις οπιούχες
ουσίες ή τα οπιοειδή, τα οποία ονομάζονται αναλγητικά ναρκωτικά. Μια αρκετά
κοινή διάκριση των ναρκωτικών, είναι αυτή που τα χωρίζει σε σκληρά κι ήπια
ναρκωτικά. Η διάκριση αυτή είναι ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη, διότι δημιουργείται η
εντύπωση ότι τα ήπια δεν προκαλούν σοβαρές βλάβες ή καθόλου βλάβες.
Μία τέτοια
εντύπωση είναι λανθασμένη, αφού όλα ανεξαιρέτως τα ναρκωτικά – καθώς κι οι
ψυχοτρόπες ουσίες – έχουν αρνητική επίδραση στον οργανισμό, ανεξάρτητα από την
κατηγοριοποίηση τους σε σκληρά κι ήπια , διότι όπως ορίζει και το άρθρο 1
παράγραφος 1 του νόμου 3459/2006 (Κώδικας Νόμων για τα Ναρκωτικά) “…δρουν στο
κεντρικό νευρικό σύστημα και προκαλούν εξάρτηση του ατόμου από αυτά.” Η
διάκριση έχει ως εξής:
Σκληρά ναρκωτικά
- Οπιοειδή,
με κυριότερα τη μορφίνη και την, πιο κοινή, ηρωίνη. Η χρήση της μπορεί να γίνει
ενδοφλέβια, με εισπνοή ή να καπνιστεί. Περίπου 30 με 60 δευτερόλεπτα μετά από
μία ενδοφλέβια ένεση ηρωίνης, ο χρήστης νιώθει ένα κύμα ζεστασιάς να ξεκινάει
από τη βάση της σπονδυλικής του στήλης, καθώς μία έντονη αίσθηση περνάει μέσα
από το κεντρικό νευρικό σύστημα που προκαλεί ευφορία στο χρήστη. Τα επίπεδα του
στρες και του άγχους μειώνονται κατ’ ευθείαν κι οποιοσδήποτε φυσικός πόνος
σχεδόν εξαλείφεται. Η κόρη του ματιού συστέλλεται, ο ρυθμός της αναπνοής πέφτει
σημαντικά, προκαλείται έντονη εφίδρωση και φαγούρα. Αποχή από την ηρωίνη
προκαλεί το λεγόμενο σύνδρομο στέρησης (withdrawal syndrome) συμπτώματα του
οποίου είναι η αϋπνία, το χασμουρητό, οι μυϊκοί πόνοι κι έντονοι σπασμοί, οι
στομαχικές κράμπες, η υποθερμία, η αδυναμία εστίασης, ο εμετός, η διάρροια, το
άγχος, η επιθετική συμπεριφορά καθώς και μία βασανιστική αίσθηση απελπισίας.
- Κοκαΐνη, η
χρήση της οποίας γίνεται επίσης με εισπνοή, με ενδοφλέβια ένεση και με κάπνισμα
αυτής (το λεγόμενο crack). Με την είσοδο της στο ανθρώπινο σώμα, απορροφάται
από πολλά όργανα, όπως το ήπαρ, τα νεφρά, η καρδιά κι ο εγκέφαλος. Τα επίπεδα
της κοκαΐνης στο αίμα, είναι υψηλότερα 5 περίπου λεπτά μετά το κάπνισμα ή την
ενδοφλέβια ένεση, και 15-60 λεπτά μετά την εισπνοή. Μερικές από τις επιδράσεις
αυτής, είναι η αυξημένη ταχυκαρδία, που ενδεχομένως οδηγεί σε καρδιακή
προσβολή, η αυξημένη θερμοκρασία του σώματος, τα επιληπτικά επεισόδια, οι
αναπνευστικές δυσκολίες καθώς και συμπτώματα κατάθλιψης.
Ήπια ναρκωτικά
- Ινδική
Κάνναβη ή Χασίς καθώς κι η Μαριχουάνα, που αποτελεί λιγότερο δραστική μορφή
της, χρήση της οποίας προκαλεί κούραση, αυξημένη ευφορία, παραισθήσεις,
μειωμένη αντίληψη κι αναπνευστικά προβλήματα.
ΨΥΧΟΤΡΟΠΕΣ ΧΗΜΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ
Οι ψυχοτρόπες χημικές ουσίες, επηρεάζουν το
κεντρικό νευρικό σύστημα και τις νοητικές λειτουργίες, με αποτέλεσμα να
προκαλούνται μεταβολές στην αντίληψη, τη διάθεση και τη συμπεριφορά. Κυρίως
χρησιμοποιούνται για να εντείνουν τη διασκέδαση, με κυριότερες τις εξής:
- Αμφεταμίνες, οι οποίες αποτελούν διεγερτικές
ουσίες που σε αυξημένες δόσεις προκαλούν ευφορία, αϋπνία, αυξημένη ενέργεια,
αυξημένη πνευματική και φυσική ικανότητα καθώς κι έντονη σεξουαλική διέγερση.
- Βαρβιτουρικά,
η εξάρτηση από τα οποία είναι ιδιαίτερα συχνή, διότι η ανοχή του οργανισμού σε
αυτά πραγματοποιείται σε υψηλά επίπεδα δόσεων. Συχνότερα συμπτώματα
περιλαμβάνουν υπνηλία, δυσκολία σκέψης και συγκέντρωσης, συναισθηματική
αστάθεια, εκνευρισμό και επιθετικότητα.
- Ψευδαισθησιογόνα,
με κυριότερο το LSD, το οποίο προκαλεί διαστρέβλωση της αντίληψης, της κρίσης
και της συναίσθησης, με έντονες παραισθήσεις, ηχητικές κι οπτικές.
-
Ηρεμιστικά, τα οποία είναι λιγότερο επικίνδυνα, καθότι η χρήση τους είναι
κυρίως ιατρική, με σκοπό τη θεραπεία της αϋπνίας και του άγχους. Παρ’ όλα αυτά,
είναι δυνατή η εξάρτηση του οργανισμού από αυτά κι η συνεχής απαίτηση για
μεγαλύτερη δόση. Υπερβολική δόση ηρεμιστικών χαπιών οδηγεί σε υπνηλία, νοητική
σύγχυση, μειωμένα αντανακλαστικά, απώλεια προσανατολισμού, ζαλάδες και μειωμένη
ισορροπία.
Ναρκωτικά και Κοινωνία
Έχουν
ξεπεραστεί πλέον αντιλήψεις που ήθελαν τους χρήστες ναρκωτικών να είναι
αποκλειστικά κακοποιά στοιχεία, κάτι αδιάφορο για το μέσο συνετό και
νομιμόφρονα πολίτη. Ο καθένας μπορεί να εξαρτηθεί από μία ναρκωτική ή ψυχοτρόπο
ουσία – η επιθυμία της χρήσης ενός ναρκωτικού, χωρίς να υπάρχει ακόμα εξάρτηση
απ’ αυτό, είναι το ίδιο ελκυστική και δεν κάνει διάκριση ανάμεσα στους
μελλοντικούς χρήστες. Οι τοξικομανείς δεν αντιμετωπίζονται ως διεστραμμένοι κι
εγκληματίες, αλλά ως ασθενείς που χρειάζονται θεραπεία κι υποστήριξη.
Χαρακτηριστική
είναι κι η ειδική μεταχείριση από το νέο νόμο για τα Ναρκωτικά ν.3459/2006 για
“όσους απέκτησαν την έξη της χρήσης ναρκωτικών και δεν μπορούν να την αποβάλουν
με τις δικές τους δυνάμεις.” Σύμφωνα με το άρθρο 30 παρ. 2, το δικαστήριο
μπορεί να διατάξει ψυχιατροδικαστική πραγματογνωμοσύνη κι εργαστηριακή εξέταση,
προκειμένου να καθοριστεί αν πράγματι υπάρχει εξάρτηση, καθώς και το είδος κι η
έκταση αυτής. Βλέπουμε, λοιπόν, και την τάση του νομοθέτη να μεταχειρίζεται τον
κατηγορούμενο ως ασθενή, κι όχι ως εγκληματία, παραπέμποντας τον γι’ άμεση
θεραπεία. Εξάλλου, πρέπει να σημειωθεί, ότι ο τοξικομανής, που βρίσκεται υπό το
κράτος των βασανιστικών συνεπειών του συνδρόμου στέρησης, είναι ικανός να
διαπράξει εγκλήματα, τα οποία, αφενός εκείνη τη στιγμή δεν συνειδητοποιεί και
τα οποία, αφετέρου, δεν θα διέπραττε υπό κανονικές συνθήκες. Αντιθέτως, κατά
πολύ αυστηρότερη είναι η μεταχείριση που επιφυλάσσει ο Έλληνας νομοθέτης για
όσους λαμβάνουν μέρος σε εμπόριο ναρκωτικών ουσιών, σύμφωνα με τον νόμο Ν.4139/2013:
Άρθρο 20
Διακίνηση ναρκωτικών
1. Όποιος,
εκτός από τις περιπτώσεις που προβλέπονται στα άρθρα 21, 22 και 23, διακινεί
παράνομα ναρκωτικά, τιμωρείται με κάθειρξη τουλάχιστον οκτώ (8) ετών και με
χρηματική ποινή μέχρι τριακόσιες χιλιάδες (300.000) ευρώ.
2. Με την
επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 2Α και 29, ως έγκλημα διακίνησης ναρκωτικών
νοείται κάθε πράξη με την οποία συντελείται η κυκλοφορία ναρκωτικών ουσιών ή
πρόδρομων ουσιών που αναφέρονται στους πίνακες της παραγράφου 2 του άρθρου 1
και ιδίως η εισαγωγή, η εξαγωγή, η διαμετακόμιση, η πώληση, η αγορά, η
προσφορά, η διανομή, η διάθεση, η αποστολή, η παράδοση, η αποθήκευση, η
παρακατάθεση, η παρασκευή, η κατοχή, η μεταφορά, η νόθευση, η πώληση νοθευμένων
ειδών μονοπωλίου ναρκωτικών ουσιών, η καλλιέργεια ή η συγκομιδή οποιουδήποτε
φυτού του γένους της κάνναβης, του φυτού της μήκωνος της υπνοφόρου, οποιουδήποτε
είδους φυτού του γένους ερυθροξύλου, καθώς και οποιουδήποτε άλλου φυτού από το
οποίο παράγονται ναρκωτικές ουσίες, η παραγωγή και η εκχύλιση ναρκωτικών
ουσιών, η χορήγηση ουσιών για υποκατάσταση της εξάρτησης κατά παράβαση των
σχετικών διατάξεων, η διεύθυνση καταστήματος το οποίο γίνεται εν γνώσει του
δράστη συστηματική διακίνηση ναρκωτικών, η χρηματοδότηση, η οργάνωση ή η
διεύθυνση δραστηριοτήτων διακίνησης ναρκωτικών ουσιών, η νόθευση ή η κατάρτιση
ή η χρησιμοποίηση πλαστής ιατρικής συνταγής για την χορήγηση ναρκωτικών με
σκοπό τη διακίνησή τους, καθώς και η μεσολάβηση σε κάποια από τις πράξεις αυτές.
3. Αν
περισσότερες πράξεις διακίνησης αφορούν την ίδια ποσότητα ναρκωτικών συντρέχει
μόνο ένα έγκλημα διακίνησης. Κατά την επιμέτρηση της ποινής λαμβάνεται υπόψη το
σύνολο των επί μέρους πράξεων διακίνησης, το είδος, η συνολική ποσότητα και η
καθαρότητα του ναρκωτικού, καθώς και η βαρύτητα των σχετικών επιπτώσεων στην
υγεία.
Άρθρο 21
Ιδιαίτερες περιπτώσεις
1. Με ποινή
φυλάκισης μέχρι τρία έτη τιμωρείται όποιος: α) διακινεί μικροποσότητες
ναρκωτικών, με σκοπό να εξασφαλίσει την κάλυψη των καθημερινών ατομικών του
αναγκών χρήσης και είναι εξαρτημένος, β) διαθέτει ναρκωτικά χωρίς κέρδος σε
οικείους του, με σκοπό να καλύψει τις άμεσες ανάγκες χρήσης τους.
2. Με την
ίδια ποινή τιμωρείται όποιος, από την ποσότητα ναρκωτικών που έχει προμηθευτεί
για τις προσωπικές του ανάγκες, διαθέτει χωρίς κέρδος μέρος της σε άλλον για
δική του αποκλειστική χρήση. Η κρίση ότι η διάθεση γίνεται για αποκλειστική
χρήση από τον τρίτο και από ποσότητα που καλύπτει προσωπικές ανάγκες του δράστη
θεμελιώνεται στα στοιχεία που αναφέρονται στο άρθρο 29 παράγραφος 1 εδάφιο
δεύτερο.
Άρθρο 22
Διακεκριμένες περιπτώσεις
1. Με
κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών και με χρηματική ποινή από πενήντα χιλιάδες
(50.000) ευρώ μέχρι πεντακόσιες χιλιάδες (500.000) ευρώ τιμωρείται όποιος τελεί
κάποια από τις πράξεις των άρθρων 20 και 21 παράγραφος 1α:α) αν είναι υπάλληλος
[άρθρο 13 στοιχείο α΄ του Ποινικού Κώδικα (Π.Κ.)], ο οποίος λόγω της υπηρεσίας
του ασχολείται με τα ναρκωτικά και ιδίως με τη φύλαξή τους ή τη δίωξη των
παραβατών του νόμου αυτού ή ανήκει στο προσωπικό των καταστημάτων ή ιδρυμάτων
της παραγράφου 2 εδάφιο α΄,β) για να διευκολύνει ή αποκρύψει τη διάπραξη άλλων
κακουργημάτων.
2. Με την
ποινή της παραγράφου 1 τιμωρείται όποιος παράνομα: α) διακινεί ναρκωτικά σε
στρατόπεδα ή άλλους χώρους των ενόπλων δυνάμεων, αστυνομικά κρατητήρια,
σωφρονιστικά καταστήματα, καταστήματα ανηλίκων κάθε κατηγορίας, σχολικές
μονάδες οποιασδήποτε βαθμίδας, εκπαιδευτικά ιδρύματα ή άλλες μονάδες
κατάρτισης, επιμόρφωσης ή μετεκπαίδευσης, σε χώρους άθλησης, κατασκηνώσεων,
φροντιστηρίων, σε χώρους παροχής κοινωνικών υπηρεσιών, σε χώρους συγκέντρωσης
μαθητών ή σπουδαστών για εκπαιδευτικούς ή αθλητικούς σκοπούς, β) ενεργεί κάποια
από τις πράξεις των άρθρων 20 και 21 παράγραφος 1α στο πλαίσιο εγκληματικής
οργάνωσης, όπως αυτή ορίζεται στα άρθρα 187 και 187Α του Ποινικού Κώδικα, γ)
είναι υπότροπος: υπότροπος θεωρείται όποιος, χωρίς να έχει κριθεί ως
εξαρτημένος, έχει ήδη καταδικαστεί αμετάκλητα για κακούργημα διακίνησης
ναρκωτικών μέσα στην προηγούμενη δεκαετία, δ) αναμειγνύει με οποιονδήποτε τρόπο
ναρκωτικά σε τρόφιμα, ποτά ή άλλα είδη προορισμένα να εισαχθούν στον ανθρώπινο
οργανισμό με σκοπό τη διάθεσή τους σε τρίτους, ε) εκδίδει ως ιατρός συνταγή για
τη χορήγηση ναρκωτικών εν γνώσει του ότι δεν υπάρχει πραγματική και
συγκεκριμένη ιατρική ένδειξη ή χορηγεί φάρμακα, τα οποία περιέχουν με
οποιαδήποτε μορφή ναρκωτικά, γνωρίζοντας ότι αυτά θα χρησιμοποιηθούν για
παρασκευή ή διακίνηση ναρκωτικών, στ) χορηγεί ως φαρμακοποιός ή έμπορος
φαρμάκων γενικά, ως διευθυντής, υπάλληλος ή άλλος εργαζόμενος σε φαρμακείο
ναρκωτικά, γνωρίζοντας είτε ότι δεν υπάρχει η κατά τους όρους του νόμου ιατρική
συνταγή είτε ότι η συνταγή δεν είναι προσήκουσα.
3. Η
χορήγηση ουσιών για υποκατάσταση της εξάρτησης επιτρέπεται μόνον από: α)
Δημόσιες, ειδικές προς τούτο μονάδες, στις οποίες χορηγείται η σχετική άδεια,
με απόφαση του Υπουργού Υγείας, ύστερα από γνώμη του Ο.ΚΑ.ΝΑ.. β) Τον Ο.ΚΑ.ΝΑ.,
ύστερα από σχετική άδεια που χορηγείται με απόφαση του Υπουργού Υγείας. Στις
ανωτέρω αποφάσεις καθορίζονται ειδικώς οι ουσίες, των οποίων επιτρέπεται η
χορήγηση και οι όροι κάτω από τους οποίους θα χορηγούνται. γ) Από μονάδες του
Ο.ΚΑ.ΝΑ. σε χώρους νοσοκομείων του Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΕΣΥ),
στρατιωτικών νοσοκομείων, σε χώρους και υποδομές των Ενόπλων Δυνάμεων και
καταστημάτων κράτησης, με τους όρους και προϋποθέσεις που ορίζουν οι
προηγούμενες υπουργικές αποφάσεις. Με άλλη απόφαση του Υπουργού Υγείας και των
κατά περίπτωση συναρμόδιων Υπουργών, ύστερα από γνώμη του Ο.ΚΑ.ΝΑ., καθορίζονται
οι όροι, οι προϋποθέσεις και κάθε αναγκαίο θέμα σχετικά: α) με τον καθορισμό
των νοσοκομείων του ΕΣΥ, των στρατιωτικών νοσοκομείων και των χώρων και
υποδομών των Ενόπλων Δυνάμεων και των καταστημάτων κράτησης, όπου θα
εγκατασταθούν και θα λειτουργήσουν μονάδες του Ο.ΚΑ.ΝΑ. και τις υποχρεώσεις που
αναλαμβάνουν τα νοσοκομεία έναντι του Ο.ΚΑ.ΝΑ., β) με τον τρόπο παραχώρησης της
χρήσης κτιρίων ή και αδόμητων χώρων των παραπάνω νοσοκομείων και των
νοσοκομείων των Ενόπλων Δυνάμεων προς τον Ο.ΚΑ.ΝΑ., γ) με τους όρους και τις
προϋποθέσεις τοποθέτησης και εγκατάστασης προκατασκευασμένων δομών του
Ο.ΚΑ.ΝΑ., όπου αυτό είναι αναγκαίο, δίχως να απαιτείται η έκδοση οικοδομικής
άδειας, δ) με τις κάθε είδους συμβατικές υποχρεώσεις του Ο.ΚΑ.ΝΑ. από τη χρήση
των παραπάνω ακινήτων, ε) με την τοποθέτηση στις παραπάνω μονάδες ιατρών από
τον κατάλογο των επικουρικών ιατρών που τηρείται στο Υπουργείο Υγείας, μετά από
αίτημα του Ο.ΚΑ.ΝΑ., με σκοπό την κάλυψη των αναγκών και εφόσον δεν επαρκεί το
ιατρικό προσωπικό του Ο.ΚΑ.ΝΑ.
4. Με
απόφαση του Υπουργού Υγείας και των κατά περίπτωση συναρμόδιων Υπουργών μπορεί
να καθορίζονται οι γενικοί όροι, οι προϋποθέσεις και άλλα σχετικά θέματα για
την εκτέλεση και εφαρμογή προγραμμάτων υποκατάστασης από δημόσιους φορείς.
5. Όποιος
χορηγεί ουσίες για υποκατάσταση της εξάρτησης, κατά παράβαση της παραγράφου 3
και των σχετικών υπουργικών αποφάσεων, τιμωρείται με την ποινή της παραγράφου
1.
6. Η
χορήγηση ανταγωνιστικών ουσιών που αδρανοποιούν τη λειτουργία των υποδοχέων των
οπιούχων επιτρέπεται για τις ενδείξεις που αναφέρονται στην άδεια κυκλοφορίας
τους. Με απόφαση του Υπουργού Υγείας, ύστερα από γνώμη του Ο.ΚΑ.ΝΑ.,
καθορίζονται ειδικώς οι ουσίες, οι όροι και οι προϋποθέσεις χορήγησης,
συνταγογράφησης και διάθεσης των ουσιών αυτών από δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς
και ιατρούς.
7. Οι
εγκεκριμένοι φορείς του άρθρου 51, καθώς και οι Οργανισμοί Τοπικής
Αυτοδιοίκησης α’ και β’ βαθμού μπορεί να λειτουργούν Χώρους Εποπτευόμενης
Χρήσης (ΧΕΧ). Στους Χώρους Εποπτευόμενης Χρήσης παρέχονται υπηρεσίες για την
ασφαλέστερη χρήση ναρκωτικών ουσιών και τη μείωση της βλάβης και των αρνητικών
συνεπειών που συνδέονται με τη χρήση ναρκωτικών. Σκοπός λειτουργίας των ΧΕΧ
είναι η προαγωγή της υγείας των ενεργών χρηστών, η προστασία της δημόσιας
υγείας, η μείωση του επιπολασμού των μολυσματικών ασθενειών στον πληθυσμό των
τοξικοεξαρτημένων, η πρόληψη και η έγκαιρη παρέμβαση για την αντιμετώπιση της
υπερδοσολογίας, η μείωση της δημόσιας όχλησης, η κινητοποίηση των χρηστών και η
προετοιμασία τους για ένταξη σε προγράμματα θεραπείας. Οι Χώροι Εποπτευόμενης
Χρήσης δύναται να λειτουργούν και υπό τη μορφή κινητών μονάδων. Με απόφαση του
Υπουργού Υγείας καθορίζονται οι όροι και οι προϋποθέσεις ίδρυσης και
λειτουργίας των ΧΕΧ, τα θέματα στελέχωσης και στέγασης, η δημιουργία, η τήρηση
και η λειτουργία του Μητρώου Καταγραφής Ληπτών Υπηρεσιών τους, το είδος, ο
τύπος και οι προϋποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας των κινητών μονάδων και κάθε
άλλο σχετικό θέμα. Οι Χώροι Εποπτευόμενης Χρήσης λειτουργούν, ύστερα από άδεια
που χορηγείται με απόφαση του Υπουργού Υγείας. Η κατοχή και η χρήση ναρκωτικών
ουσιών από τα άτομα που λαμβάνουν τις υπηρεσίες των ΧΕΧ και εντός των παραπάνω
Εποπτευόμενων Χώρων Χρήσης δεν αποτελεί άδικη πράξη.
Άρθρο 23
Ιδιαίτερα διακεκριμένες περιπτώσεις
1. Με ισόβια
κάθειρξη ή με πρόσκαιρη κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών, καθώς και με χρηματική
ποινή από πενήντα χιλιάδες (50.000) ευρώ μέχρι εξακόσιες χιλιάδες (600.000)
ευρώ τιμωρείται ο δράστης των πράξεων των άρθρων 20 και 22:
α) όταν η πράξη του αφορά ναρκωτικά, τα οποία
μπορούν να προκαλέσουν βαριά σωματική βλάβη (άρθρο 310 παράγραφος 2 του
Ποινικού Κώδικα) και είτε προκάλεσαν βαριά σωματική βλάβη ή θάνατο σε τρίτον
είτε προκάλεσαν επικίνδυνη σωματική βλάβη στην υγεία πολλών ατόμων,
β) όταν
είναι ενήλικος και τελεί τις άνω πράξεις κατ’ επάγγελμα με σκοπό να προκαλέσει
τη χρήση ναρκωτικών από ανήλικο ή μεταχειρίζεται με οποιονδήποτε τρόπο ανήλικο
πρόσωπο κατά την τέλεση των πράξεων αυτών.
2. Με ισόβια
κάθειρξη, καθώς και με χρηματική ποινή από πενήντα χιλιάδες (50.000) ευρώ μέχρι
ένα εκατομμύριο (1.000.000) ευρώ τιμωρείται ο δράστης των πράξεων των άρθρων 20
και 22:
α) όταν κατ’
επάγγελμα χρηματοδοτεί την τέλεση κάποιας πράξης διακίνησης ή κατ’ επάγγελμα
διακινεί ναρκωτικές ουσίες και το προσδοκώμενο όφελος του δράστη στις ανωτέρω
περιπτώσεις υπερβαίνει το ποσό των εβδομήντα πέντε χιλιάδων (75.000) ευρώ,
β) όταν
μετέρχεται κατά την τέλεση των πράξεων αυτών ή προς το σκοπό διαφυγής του τη
χρήση όπλων, όπως αυτά ορίζονται στο άρθρο 1 παρ. 1 του ν. 2168/ 1993.
Άρθρο 24
Πρόκληση και διαφήμιση
1. Όποιος
παρακινεί ή προκαλεί άλλον στην παράνομη χρήση ναρκωτικών ή διαφημίζει τη χρήση
τους ή παρέχει πληροφορίες για την κατασκευή ή την προμήθειά τους με σκοπό τη
διάδοσή τους ή προσφέρεται στη διακίνηση ναρκωτικών, όπως προβλέπεται στην
παράγραφο 1 του άρθρου 20, τιμωρείται, αν δεν προβλέπεται βαρύτερη ποινή από
άλλη διάταξη, με φυλάκιση τουλάχιστον έξι (6) μηνών και χρηματική ποινή
πεντακόσια (500) ευρώ μέχρι πενήντα χιλιάδες (50.000) ευρώ.
2. Αν ο
δράστης τελεί τις πράξεις της παραγράφου 1 κατ’ επάγγελμα ή με σκοπό το κέρδος
γι’ αυτόν ή τρίτον τιμωρείται με ποινή κάθειρξης έως δέκα (10) έτη.
3. Δεν
συνιστά άδικη πράξη η διατύπωση γνώμης ή επιστημονικής κρίσης σχετικά με τα
ναρκωτικά.
Άρθρο 25
Οδήγηση μεταφορικών μέσων
1. Με
φυλάκιση τουλάχιστον πέντε (5) μηνών και με χρηματική ποινή χιλίων (1.000) ευρώ
μέχρι δεκαπέντε χιλιάδων (15.000) ευρώ, καθώς και με στέρηση από δύο έως πέντε
έτη της άδειας οδήγησης ή του οικείου διπλώματος ή του πτυχίου ή του
αποδεικτικού ναυτικής ικανότητας τιμωρείται όποιος οδηγεί ή κυβερνά οποιοδήποτε
πλωτό, χερσαίο ή εναέριο μεταφορικό μέσο υπό την επίδραση ναρκωτικών.
Αν από την
πράξη αυτή προκλήθηκε απλή σωματική βλάβη επιβάλλεται ποινή φυλάκισης
τουλάχιστον ενός έτους. Αν προκλήθηκε βαριά σωματική βλάβη επιβάλλεται ποινή
φυλάκισης τουλάχιστον δύο ετών.
Αν από την
πράξη αυτή προκλήθηκε θάνατος επιβάλλεται ποινή πρόσκαιρης κάθειρξης μέχρι δέκα
ετών.
2. Μετά την
πάροδο διετίας, το συμβούλιο πλημμελειοδικών, ύστερα από αίτηση του
καταδικασθέντος, μπορεί να αποφασίσει για την επανάκτηση της άδειας, με την
προϋπόθεση ότι έχει υποστεί επιτυχώς τη θεραπεία συντήρησης και απεξάρτησης.
3. Αν ο
υπαίτιος της προβλεπόμενης από την παράγραφο 1 εδάφιο α΄πράξης, παρακολουθεί
εγκεκριμένο κατά νόμο συμβουλευτικό ή θεραπευτικό πρόγραμμα σωματικής
αποτοξίνωσης με ή χωρίς υποκατάστατα και σωματικής και ψυχικής απεξάρτησης,
τιμωρείται με τις σχετικές διατάξεις του άρθρου 42 του ν. 2696/1999, όπως
ισχύει.
Άρθρο 26
Ευθύνη και κυρώσεις νομικών προσώπων
1. Εφόσον οι
πράξεις που προβλέπονται στις διατάξεις των άρθρων 20, 22 και 23, καθώς και οι
πράξεις της απόπειρας και συμμετοχής σε αυτές τελέσθηκαν από φυσικό πρόσωπο που
ενεργεί προς όφελος νομικού προσώπου, ατομικά ή ως μέλος οργάνου αυτού που κατά
το νόμο ή σύμφωνα με το καταστατικό του ασκεί διευθυντική εξουσία εντός αυτού
και έγκειται, είτε στην εκπροσώπησή του είτε στην άσκηση ελέγχου είτε στη λήψη
αποφάσεων στο όνομα του νομικού προσώπου, ανεξάρτητα από τις ποινικές ευθύνες
των φυσικών προσώπων που είναι φυσικοί ή ηθικοί αυτουργοί των ανωτέρω
εγκλημάτων, ή και συνεργοί σε αυτά, στα ως άνω νομικά πρόσωπα επιβάλλονται με
απόφαση του προϊσταμένου της οικείας περιφερειακής διεύθυνσης του Σώματος
Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος (Σ.Δ.Ο.Ε.) του Υπουργείου Οικονομικών: α)
Διοικητικό πρόστιμο από εκατό χιλιάδες (100.000) ευρώ έως ένα εκατομμύριο
(1.000.000) ευρώ. β) Προσωρινή ή σε περίπτωση υποτροπής οριστική απαγόρευση
άσκησης εμπορικής δραστηριότητας και πρόσκαιρος ή σε περίπτωση υποτροπής, κατά
τα άρθρα 88 επ. του Ποινικού Κώδικα, οριστικός αποκλεισμός από φορολογικά και
άλλα ευεργετήματα, καθώς και από δημόσιες παροχές ή ενισχύσεις. γ) Προσωρινή ή
οριστική παύση της λειτουργίας του καταστήματος, του γραφείου ή των εν γένει
εγκαταστάσεων που χρησίμευσαν για την τέλεση του εγκλήματος.
2. Επίσης
επιβάλλεται διάλυση του νομικού προσώπου με δικαστική απόφαση – όπου αυτό
προβλέπεται – κατά τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις.
3. Σε κάθε
περίπτωση εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις περί δήμευσης και κατάσχεσης και
δήμευσης ναρκωτικών ουσιών των άρθρων 40 και 41, αντιστοίχως.
4. Οι ίδιες
κυρώσεις επιβάλλονται στο νομικό πρόσωπο και όταν φυσικό πρόσωπο παραλείπει από
πρόθεση εποπτεία και έλεγχο, σύμφωνα με την παράγραφο 1, καθιστώντας έτσι
δυνατή την τέλεση ποινικών αδικημάτων που αναφέρονται στις διατάξεις των άρθρων
20, 22 και 23 από οποιονδήποτε τρίτο υποκείμενο στην εξουσία του.
5. Για την
επιμέτρηση των κυρώσεων αυτών λαμβάνονται υπόψη τα κριτήρια του άρθρου 20
παράγραφος 3 εδάφιο δεύτερο και το ύψος του επιδιωχθέντος ή επιτευχθέντος
οφέλους του νομικού προσώπου.
Άρθρο 27
Ευνοϊκά μέτρα
1. Αν
ο υπαίτιος κάποιας από τις πράξεις των άρθρων 20 έως 22 πριν από την αμετάκλητη
καταδίκη του, κρίνεται ότι με δική του πρωτοβουλία συντέλεσε με παροχή
πληροφοριών στην ανακάλυψη ή εξάρθρωση εγκληματικής οργάνωσης διακίνησης
ναρκωτικών ή στην ανακάλυψη και σύλληψη διακινητή ναρκωτικών, η δε ευθύνη του
υπαιτίου και η βαρύτητα της πράξης του είναι καταδήλως μικρότερες από την
ευθύνη των προσώπων στην ανακάλυψη και σύλληψη των οποίων συντέλεσε και τη
βαρύτητα των πράξεων που τέλεσαν, το δικαστήριο αναγνωρίζει στο πρόσωπό του
ελαφρυντική περίσταση. Παράλληλα μπορεί να διατάξει και την αναστολή εκτέλεσης
της ποινής για διάστημα από δύο (2) έως είκοσι (20) ετών, ανεξάρτητα από τη
συνδρομή των όρων των άρθρων 99 επ. του Ποινικού Κώδικα.
2. Σε
περίπτωση που για την ανακάλυψη ή εξάρθρωση της εγκληματικής οργάνωσης ή τη
σύλληψη του διακινητή ναρκωτικών, είναι αναγκαία η προσωρινή απoφυλάκιση του
ανωτέρω υπαιτίου, το συμβούλιο πλημμελειοδικών μπορεί με βούλευμα να διατάσσει
την προσωρινή αναστολή της ποινικής δίωξης του ανωτέρω και την για ορισμένο
χρόνο προσωρινή του απόλυση από τη φυλακή, προκειμένου να επαληθευτούν οι
ανωτέρω πληροφορίες.
3. Αν, μετά
την κατά τα άνω αναστολή της ποινικής δίωξης και αποφυλάκιση του υπαιτίου,
προκύψει ότι οι δοθείσες από αυτόν πληροφορίες δεν ήταν αληθινές ή ότι δεν
επρόκειτο για εγκληματική οργάνωση διακίνησης ναρκωτικών ή για διακινητή
ναρκωτικών, το σχετικό βούλευμα ανακαλείται, διατάσσεται και πάλι η φυλάκιση
του υπαιτίου και η ανασταλείσα ποινική δίωξη κατ’ αυτού συνεχίζεται.
4. Για τις
χορηγηθείσες από τον υπαίτιο πληροφορίες, συντάσσεται έκθεση ένορκης εξέτασης
μάρτυρα, η οποία αποστέλλεται στον εποπτεύοντα τις υποθέσεις ναρκωτικών
εισαγγελέα εφετών κατ’ άρθρο 44 προκειμένου να λάβει γνώση. Η έκθεση ένορκης
εξέτασης μάρτυρα τηρείται σε ειδικό αρχείο της εισαγγελίας, όπου επίσης
αποστέλλεται και τηρείται έκθεση της αρμόδιας αρχής, η οποία προέβη με βάση τις
ανωτέρω πληροφορίες στην εξάρθρωση εγκληματικής οργάνωσης διακίνησης ναρκωτικών
ή στη σύλληψη διακινητή ναρκωτικών ουσιών. Των ανωτέρω εκθέσεων λαμβάνουν γνώση
μόνο τα μέλη του αρμόδιου δικαστικού συμβουλίου ή δικαστηρίου τα οποία
εξετάζουν και αυτεπαγγέλτως τη χορήγηση ή μη των προβλεπόμενων στις
προηγούμενες παραγράφους ευεργετημάτων. Οι διατάξεις των άρθρων 9 και 10 του ν.
2928/2001 εφαρμόζονται και για τις αξιόποινες πράξεις του άρθρου 23 του
παρόντος.
5. Αν οι
όροι της παραγράφου 1 συντρέξουν μετά την αμετάκλητη καταδίκη του υπαιτίου, το
συμβούλιο πλημμελειοδικών μπορεί να διατάξει την απόλυσή του από τις φυλακές
υπό όρο και χωρίς τη συνδρομή των προϋποθέσεων του άρθρου 105 του Ποινικού
Κώδικα.
Άρθρο 28
Πράξεις ελεγκτικών οργάνων
1. Δεν είναι
άδικη η πράξη αστυνομικού, τελωνειακού υπαλλήλου, υπαλλήλου του Σώματος Δίωξης
Οικονομικού Εγκλήματος (Σ.Δ.Ο.Ε.) και στελέχους του Λιμενικού Σώματος –
Ελληνικής Ακτοφυλακής, ο οποίος με εντολή του αρμόδιου για τη δίωξη ναρκωτικών
προϊσταμένου του και με σκοπό την ανακάλυψη ή σύλληψη προσώπου που διαπράττει
έγκλημα από τα αναφερόμενα στα άρθρα 20, 22 και 23, αφού τηρηθεί η διαδικασία
του άρθρου 253Α παράγραφος 3 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, δρα ως αγοραστής ή
μεσολαβητής ή μεταφορέας ή φύλακας ναρκωτικών ουσιών ή με άλλους τρόπους που δεν
δημιουργούν ούτε επιτείνουν κινδύνους για τρίτα πρόσωπα. Το ίδιο ισχύει και για
τον ιδιώτη που με αυτόν το σκοπό τελεί ανάλογες ενέργειες ύστερα από πρόταση
των αρμόδιων, για τη δίωξη ναρκωτικών, υπηρεσιών.
2. Τα
ανωτέρω ελεγκτικά όργανα ή ο ιδιώτης μπορούν να ενεργούν τις πράξεις της
παραγράφου 1 και να συναλλάσσονται με συγκαλυμμένα στοιχεία ταυτότητας,
φορολογικά ή άλλα στοιχεία, καθώς και να διεξάγουν συναλλαγές επιβαλλόμενες
αποκλειστικά από τις ανάγκες της συγκαλυμμένης δράσης. Η διαδικασία για την έκδοση
των στοιχείων συγκάλυψης των ελεγκτικών οργάνων ή του ιδιώτη, η διαδικασία
έγκρισης για τη διενέργεια συναλλαγών εκ μέρους τους με αυτά τα στοιχεία, η
διαδικασία εγκρίσεως των προς διάθεση χρηματικών ποσών για τις ανάγκες της
συγκαλυμμένης δράσης, καθώς και κάθε άλλο σχετικό θέμα καθορίζονται με κοινή
υπουργική απόφαση των Υπουργών Οικονομικών, Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και
Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη και
Ναυτιλίας και Αιγαίου.
Στην έκδοση
της εν λόγω κοινής υπουργικής απόφασης μετέχει και ο Υπουργός Υποδομών,
Μεταφορών και Δικτύων.
3.
Εφόσον υφίστανται σοβαρές ενδείξεις σε βάρος συγκεκριμένων προσώπων για την
τέλεση εγκλημάτων διακίνησης ναρκωτικών ουσιών κατά τα άρθρα 20, 22 και 23
επιτρέπεται, σύμφωνα με τη διαδικασία που ορίζεται στο άρθρο 253Α του Κώδικα
Ποινικής Δικονομίας, η εκτός κατοικίας καταγραφή δραστηριότητας ή άλλων
γεγονότων με συσκευές ήχου ή εικόνας ή με άλλα ειδικά τεχνικά μέσα, καθώς και η
χρησιμοποίηση του υλικού ως αποδεικτικού στοιχείου ενώπιον των εισαγγελικών,
ανακριτικών και δικαστικών αρχών.
Άρθρο 29
Καλλιέργεια κάνναβης, χρήση
ναρκωτικών ουσιών, πλαστογραφία ιατρικής συνταγής
1. Όποιος, για δική του αποκλειστικά χρήση, με οποιονδήποτε τρόπο προμηθεύεται ή κατέχει ναρκωτικά, σε ποσότητες που δικαιολογούνται μόνο για την ατομική του χρήση ή κάνει χρήση αυτών ή καλλιεργεί φυτά κάνναβης σε αριθμό ή έκταση που δικαιολογούνται μόνο για την ατομική του χρήση, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι πέντε (5) μηνών. Η διαπίστωση του σκοπού εξυπηρέτησης της δικής του αποκλειστικά χρήσης γίνεται με συνεκτίμηση του είδους, της καθαρότητας και της ποσότητας του συγκεκριμένου ναρκωτικού, σε συνδυασμό με τη συχνότητα χρήσης, το χρόνο χρήσης, την ημερήσια δόση και τις ιδιαίτερες ανάγκες χρήσης του συγκεκριμένου χρήστη.
2. Ο δράστης
της πράξης της προηγούμενης παραγράφου μπορεί να κριθεί ατιμώρητος, εάν το
δικαστήριο, εκτιμώντας τις περιστάσεις τέλεσης της πράξης και την προσωπικότητα
του δράστη, κρίνει ότι η αξιόποινη πράξη ήταν εντελώς περιστασιακή και δεν
είναι πιθανόν να επαναληφθεί.
3.
Καταδικαστικές αποφάσεις της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου δεν
καταχωρίζονται στα αντίγραφα των δελτίων ποινικού μητρώου.
4. Με
φυλάκιση μέχρι δύο ετών τιμωρείται όποιος καταρτίζει πλαστή, νοθεύει ή
χρησιμοποιεί πλαστή ιατρική συνταγή χορήγησης ναρκωτικών με σκοπό τη χρήση τους
από τον ίδιο.
Άρθρο 30
Μεταχείριση εξαρτημένων χρηστών από
ναρκωτικές ουσίες
1.
Όσοι απέκτησαν την έξη της χρήσης ναρκωτικών και δεν μπορούν να την αποβάλουν
με τις δικές τους δυνάμεις, υποβάλλονται σε ειδική μεταχείριση κατά τους όρους
του άρθρου αυτού και των άρθρων 31-35.
2. Η
συνδρομή ή μη των προϋποθέσεων της προηγούμενης παραγράφου διαπιστώνεται κατά
την άσκηση της ποινικής δίωξης και σε κάθε φάση της ποινικής διαδικασίας,
σύμφωνα με την αρχή της ηθικής αποδείξεως, όπως ορίζεται από το άρθρο 177 του
Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.
3. Για τη
διάγνωση της εξάρτησης ενός προσώπου από ναρκωτικά συνεκτιμώνται ιδίως ένα ή
περισσότερα από τα ακόλουθα στοιχεία: πιστοποιήσεις αναγνωρισμένων υπηρεσιών
απεξάρτησης, χορήγησης υποκαταστάτων ή ανταγωνιστικών στα οπιοειδή ουσιών,
περίθαλψης για παθήσεις συνδεόμενες με τη χρήση ουσιών, ψυχολογικά και
κοινωνικά δεδομένα που αφορούν τον κατηγορούμενο, ευρήματα εργαστηριακών
εξετάσεων που αποκαλύπτουν χρήση ναρκωτικών για μακρόχρονες περιόδους. Σε κάθε
φάση της ποινικής διαδικασίας δύναται να διαταχθεί πραγματογνωμοσύνη είτε
αυτεπάγγελτα είτε μετά από αίτημα του κατηγορουμένου, προκειμένου να καθοριστεί
αν πράγματι υπάρχει εξάρτηση, όπως επίσης και το είδος και η βαρύτητα αυτής. Η
αποδοχή ή η απόρριψη του αιτήματος για πραγματογνωμοσύνη πρέπει να
αιτιολογείται ειδικά. Η πραγματογνωμοσύνη συνεκτιμάται με τα παραπάνω
διαγνωστικά κριτήρια. Πίνακας με τις υπηρεσίες που πληρούν τις προϋποθέσεις για
τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης διαβιβάζεται ανά έτος στον αρμόδιο εισαγγελέα
με ευθύνη των Υπουργείων που τις εποπτεύουν. Οι εργαστηριακές εξετάσεις
διενεργούνται από αρμόδια δημόσια εργαστήρια της χώρας, όπως τα πανεπιστημιακά
εργαστήρια και τα εργαστήρια των Ιατροδικαστικών Υπηρεσιών και τα εργαστήρια
της Ελληνικής Αστυνομίας.
4. Δράστης,
στο πρόσωπο του οποίου κατά το χρόνο της πράξης συντρέχουν οι προϋποθέσεις της
παραγράφου 1, αν είναι υπαίτιος τέλεσης:
α. Των
πράξεων του άρθρου 29 παράγραφοι 1 και 2 παραμένει ατιμώρητος.
β. Των
πράξεων του άρθρου 20 τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός (1) έτους.
γ. Των
πράξεων του άρθρου 21 παράγραφοι 1 εδάφιο β΄ και 2 τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι
ενός (1) έτους.
δ. Των
πράξεων του άρθρου 22 τιμωρείται με πρόσκαιρη κάθειρξη μέχρι δέκα (10) ετών.5.
Ο κατά νόμο ποινικός χαρακτήρας των πράξεων που τελέστηκαν από δράστη, στο
πρόσωπο του οποίου συντρέχουν οι προϋποθέσεις της παραγράφου 1, κρίνεται με
βάση την απειλούμενη στην παράγραφο 4 στοιχεία β΄, γ΄ και δ΄ ποινή.
Στο πλαίσιο
της πρόνοιας για τα ναρκωτικά ιδρύθηκε o “Οργανισμός κατά των Ναρκωτικών
(Ο.ΚΑ.ΝΑ.)” με το Νόμο 2161/1993 και ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1995. Είναι
νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου υπό την εποπτεία του Υπουργείου Υγείας. Τον
Οκτώβριο του 2020 διευρύνθηκε ο σκοπός του ΟΚΑΝΑ, με το Νόμο 4737/2020,
εμπεριέχοντας πλέον, όλες τις εν γένει εξαρτήσεις, τις εξαρτητικές συμπεριφορές
καθώς και τον εθισμό. Σύμφωνα με τον νέο Νόμο οι σκοποί του ΟΚΑΝΑ είναι:
α) η συμβολή
στο σχεδιασμό, την προώθηση, την εφαρμογή εθνικής πολιτικής και προγραμμάτων
σχετικά με την πρόληψη της χρήσης και διάδοσης των ναρκωτικών, τη μείωση της
βλάβης και τη θεραπεία, την επαγγελματική κατάρτιση και κοινωνική επανένταξη
των εξαρτημένων ατόμων,
β) η συμβολή
στη μελέτη σε εθνικό επίπεδο του όλου προβλήματος των ναρκωτικών, του εθισμού
και των εν γένει εξαρτήσεων για τον εντοπισμό των συγκεκριμένων αιτίων που
οδηγούν τα άτομα και ιδίως τους νέους, στη λήψη ναρκωτικών, καθώς επίσης και η
συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Πληροφόρησης-Τράπεζας Πληροφοριών ως προς την
εκάστοτε κατάσταση και έκταση του προβλήματος των ναρκωτικών στη χώρα,
γ) η
ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, κατά τρόπο ενιαίο και
επιστημονικά υπεύθυνο, για τις συνέπειες από τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών,
καθώς και η ενθάρρυνση, ο συντονισμός και η εποπτεία κάθε ιδιωτικής
πρωτοβουλίας που έχει σκοπό τη συμμετοχή στην αντιμετώπιση του προβλήματος,
καθώς και της αντιμετώπισης των φαινομένων του εθισμού και των εν γένει
εξαρτήσεων,
δ) η πρόταση
και προώθηση αναγκαίων νομοθετικών, κοινωνικών και άλλων μέτρων για την πρόληψη
και καταστολή του προβλήματος των ναρκωτικών,
ε) η συνεργασία
με αντίστοιχους συντονιστικούς ή ερευνητικούς φορείς σε οργανισμούς και
υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλους διεθνείς οργανισμούς, η μεταξύ τους
ανταλλαγή πληροφοριών και η ενεργός συμμετοχή στις συναντήσεις που αυτοί
οργανώνουν, με στόχο την εναρμόνιση της εθνικής πολιτικής προς εκείνη των
ενωσιακών και διεθνών φορέων και,
στ) η
σύνταξη εκθέσεων για την κατάσταση του προβλήματος σε εθνικό και διεθνές
επίπεδο και για την πορεία των σχετικών εθνικών ερευνών και η κατάρτιση
στατιστικών πινάκων με ανάλυση και αξιολόγηση αυτών και η υποβολή τους στο
Υπουργείο Υγείας μαζί με προτάσεις για τη λήψη των αναγκαίων μέτρων.
Γράφει ο George James
Πηγές:
- Η ιστορία πίσω από τη σκηνή της Ellen Burstyn που σημάδεψε το Requiem for a Dream
- Ναρκωτικά. Νομοθετικό πλαίσιο, πράξεις και επαπειλούμενες ποινές.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου