Η ταινία animation «Τα μυαλά που κουβαλάς» είναι κατά κοινή ομολογία μία από τις καλύτερες που έχουν δημιουργηθεί ποτέ για παιδιά, κάτι που επισφραγίζεται και με τα δεκάδες βραβεία που έλαβε τη χρονιά που κυκλοφόρησε: Η Ακαδημία Κινηματογράφου της χάρισε το Όσκαρ καλύτερου animation, ενώ την πρώτη θέση έλαβε σε αμέτρητες άλλες βραβεύσεις, όπως οι Χρυσές Σφαίρες, τα BAFTA, τα βραβεία κοινού σε παγκόσμιο επίπεδο κ.ο.κ.
Όχι άδικα. Για τις ανάγκες της ταινίας ο σκηνοθέτης Pete Docter και μια ομάδα επιστημόνων (ψυχολόγων και ψυχιάτρων από τα Πανεπιστήμια του Berkeley και του San Francisco) συνεργάστηκαν για περίπου μία πενταετία προκειμένου να καταλήξουν σε έναν κοινό στόχο: να δείξουν στα παιδιά (και στους γονείς και κηδεμόνες τους) πώς λειτουργούν τα συναισθήματα στο μυαλό του ανθρώπου και πώς διαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο αυτός συμπεριφέρεται στους γύρω του.
Την ιστορία αφηγήθηκαν μέσω της 11χρονης πρωταγωνίστριας Ράιλι που βιώνει κάποιες δύσκολες καταστάσεις, ενώ ταυτόχρονα μπαίνει στην εφηβεία. Ξαφνικά στην ψυχή και το μυαλό του άλλοτε χαρούμενου μικρού κοριτσιού έρχονται τα πάνω κάτω: Η Χαρά (το συναίσθημα που άλλοτε επικρατούσε μέσα της) αποπροσανατολίζεται, η Λύπη παίρνει το «πάνω χέρι», ενώ ο Θυμός βρίσκει πιο πολλές ευκαιρίες να ξεσπάσει. Το μήνυμα γίνεται σαφές: Αυτά είναι τα συναισθήματα που επικρατούν στη ζωή ενός 11χρονου παιδιού που καλείται σιγά-σιγά να αφήσει πίσω τα παιδικά χρόνια, της ανεμελιάς και της αθωότητας, για να μπει στην εφηβεία. Και αυτό δεν είναι ούτε καλό ούτε κακό. Είναι μια πραγματικότητα που έχει κάτι να διδάξει και το παιδί μα και τους γονείς του.
Με αυτή την ταινία για πρώτη φορά ο παιδικός κινηματογράφος τόλμησε όχι μόνο να «μιλήσει» για τα δύσκολα συναισθήματα, αλλά και να τα «κανονικοποιήσει»: Δεν πειράζει μερικές φορές να είσαι λυπημένος, λέει στο παιδί-θεατή που παρακολουθεί μαγεμένο. Μάλιστα, μπορεί και να χρειάζεται!
Γιατί τα δύσκολα αυτά συναισθήματα, αν και αρχικά μας τρομάζουν και μας αποδιοργανώνουν, είναι τελικά που μας οδηγούν στη λογική σκέψη. Όπως είχαν αναφέρει οι ψυχολόγοι για την πρώτη εκείνη ταινία, είναι αυτά τα συναισθήματα που καθοδηγούν την αντίληψη που έχουμε για τον κόσμο, μέσα από τις αναμνήσεις μας αλλά και από την ηθική κρίση που έχουμε αναπτύξει για το τι είναι σωστό και τι λάθος. Στην προκειμένη περίπτωση, είναι η Λύπη που οδήγησε την 11χρονη να αναγνωρίσει τις αλλαγές που βίωσε και όσα έχασε, ώστε να βάλει τις βάσεις για νέα στοιχεία στην ταυτότητά της. Είναι η Λύπη που την έκανε να απομονώνεται, «χτυπώντας» καμπανάκια στους γονείς ότι… κάτι δεν πάει καλά. Χρειάζεται, λοιπόν, να αφήνουμε χώρο στη Λύπη, ειδικά στο στάδιο της προ-εφηβείας και εφηβείας, γιατί αυτή είναι που θα δώσει σε όλους να καταλάβουν τι έχασαν, αλλά και τι θα κερδίσουν στη συνέχεια.
Την ίδια ώρα, βέβαια, υπάρχουν και οι παιδικές αναμνήσεις της 11χρονης που, όπως θυμίζει η ταινία, είναι πολύτιμες για τη ζωή! Οι ευτυχισμένες αναμνήσεις «φωτίζουν» το μυαλό, «κουβαλούν» τη λύπη, «επεμβαίνουν» όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά. Και όσο πιο πολλές είναι αυτές σε ένα παιδί, τόσο καλύτερα θωρακισμένη είναι η ψυχή του.
Αυτά τα πέντε βασικά συναισθήματα ζωντανεύουν, παίρνουν μορφή καρτούν και “εργάζονται” στο “κέντρο ελέγχου” – μυαλό της Ράιλι. Κάθε ένα από αυτά απεικονίζεται με διαφορετικό τρόπο, χρώματα, συμπεριφορά και λειτουργικότητα. Η Χαρά μοιάζει με ανθρωπάκι και αστράφτει σαν αστέρι. Είναι γεμάτη ενθουσιασμό και προσπαθεί να παρασύρει τα υπόλοιπα συναισθήματα στη θετική πλευρά των πραγμάτων. Είναι αρχηγός στο κέντρο ελέγχου, καθώς η Ράιλι είναι από την ιδιοσυγκρασία της αισιόδοξη και περιπετειώδης. Όλα τα συναισθήματα, όμως, μπορούν να κυριαρχήσουν, όταν το απαιτεί η κατάσταση, παίρνοντας το “τιμόνι” του ελέγχου.
Ο Φόβος, για παράδειγμα, προστατεύει τη Ράιλι από τον κίνδυνο. Είναι ένα μωβ πλασματάκι τόσο ψηλό και λεπτό που μοιάζει με νεύρο, και προειδοποιεί τη Ράιλι για να μην πάθει κακό.
Η Αηδία, απ’ την άλλη, απεικονίζεται ως μία πράσινη, καλοντυμένη ντίβα. Προστατεύει τη Ράιλι από τροφική δηλητηρίαση και φροντίζει το κοινωνικό της στάτους στο σχολείο.
Ο Θυμός είναι ένας κόκκινος, τετράγωνος τύπος σαν τούβλο. Η δουλειά του είναι να διασφαλίζει ότι κανείς δε θα αδικήσει τη Ράιλι. Αν αυτό συμβεί, εκρήγνυται μία φωτιά στο κεφάλι του και η Ράιλι μουτρώνει και μπαίνει στην επίθεση.
Η Λύπη, τέλος, είναι ολόκληρη μπλε, έχει σχήμα από δάκρυ, φαίνεται ηττοπαθής και κουρασμένη, μιλάει αργά και απολογείται συχνά. Λέει ότι το κλάμα τη βοηθάει να ηρεμεί.
Κέντρο ελέγχου συναισθημάτων
Στην αρχή, τα άλλα συναισθήματα θέλουν να την περιορίσουν και δεν καταλαβαίνουν ποιά είναι η δουλειά της μέσα στο κεφάλι της Ράιλι .Στο κέντρο ελέγχου, τα συναισθήματα δουλεύουν ομαδικά και ακούν το ένα το άλλο. Το καθένα προσπαθεί να καλύψει, με τον τρόπο του, τις ανάγκες της Ράιλι, με απώτερο στόχο την ευτυχία της. Χρωματίζουν την εμπειρία της και τη σχέση της με άλλους ανθρώπους. Επίσης, φωτίζουν διαφορετικές πλευρές των αναμνήσεων της, οι οποίες δεν είναι ακριβείς απεικονίσεις του παρελθόντος. Μπορεί, δηλαδή, να θυμάται ένα γεγονός διαφορετικά από ό,τι το έζησε, αναλόγως με τα παρόντα συναισθήματά της. Αυτό μας δείχνει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η ανθρώπινη μνήμη και μας εφιστά την προσοχή για να μην την εμπιστευόμαστε τυφλά.
Όλα τα συναισθήματα είναι χρήσιμα
Το Inside Out καταρρίπτει το μύθο ότι ευτυχία είναι να βιώνει κανείς μόνο θετικά συναισθήματα. Αντιθέτως, άνθρωποι που βιώνουν μία γκάμα συναισθημάτων, θετικών και αρνητικών, έχουν καλύτερη ψυχική υγεία. Αυτό συμβαίνει επειδή το κάθε συναίσθημα δίνει άλλη πληροφορία για την κατάσταση που έχει να αντιμετωπίσει το άτομο, κι έτσι εκείνο οδηγείται σε πιο σοφές επιλογές. Εξάλλου, η χαρά δεν είναι πάντα μία κατάλληλη συναισθηματική αντίδραση. Δεν πρέπει να εξαναγκάζουμε τους εαυτούς μας και τους άλλους να είναι συνεχώς χαρούμενοι.
Στο βιβλίο της, “Positivity”, η Barbara Fredrickson τονίζει ότι τα υπερβολικά θετικά συναισθήματα και η απουσία αρνητικών μας κάνει άκαμπτους σε νέες προκλήσεις. Η ταινία μας το δείχνει πολύ όμορφα αυτό όταν ο Πινγκ-Πονγκ, ο φανταστικός φίλος της Ράιλι, είναι στεναχωρημένος. Η Χαρά σπεύδει να τον κάνει να γελάσει και τον ενθαρρύνει να δει αλλιώς τα πράγματα, αλλά αυτό δεν τον καθησυχάζει. Η Λύπη, αντιθέτως, είναι συναισθηματικά συντονισμένη μαζί του. Κάθεται δίπλα του και του δίνει την ευκαιρία να μιλήσει και να κλάψει, αποδεχόμενη τα συναισθήματά του. Πόσοι από εμάς, άραγε, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τόσο ώριμα έναν συνάνθρωπό μας που πονά; Είτε μας αρέσει είτε όχι, η λύπη είναι αναπόσπαστο κομμάτι μας. Βοηθά τους γύρω μας να καταλάβουν ότι κάτι μας συμβαίνει και να μας βοηθήσουν. Μας συνδέει σε ένα βαθύτερο επίπεδο μαζί τους, οδηγώντας μας στην ευτυχία.
Ας μην ξεχνάμε ότι στο τέλος της ταινίας, η Λύπη είναι αυτή που σώζει τη Ράιλι, ώστε να μην το σκάσει από το σπίτι. Τη βοηθάει να δείξει στους γονείς της τη δυσαρέσκειά της. Εκείνοι, με τη σειρά τους, την καθησυχάζουν και της λένε πως κι εκείνοι λυπούνται για τη μετακόμιση. Αυτό οδηγεί τη Ράιλι σε μία εμπειρία με νόημα και βλέπουμε τη Χαρά και τη Λύπη να συνυπάρχουν μέσα της.
Ενώ, λοιπόν, στην αρχή, η Χαρά ζωγραφίζει ένα κύκλο ώστε να μένει μέσα η Λύπη, καταπιέζοντας την έκφρασή της, τώρα συνειδητοποιεί την τεράστια αξία της. Κάποιες φορές χρειάζεται να μείνουμε σε ένα “σκοτεινό μέρος” μέχρι να βρούμε κουράγιο να σκαρφαλώσουμε.
Αν ο εαυτός μας το ζητάει αυτό, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να ακούσουμε αυτή την ανάγκη. Να αγκαλιάσουμε ακόμα και τα δύσκολα συναισθήματα. Κι αυτό είναι ένα μάθημα που ο Δυτικός Κόσμος χρειαζόταν να ακούσει.
Η Ψυχολόγος Γιαννόπαπα Ν. Ειρήνη ,Υπεύθυνη του Κέντρου Ειδικών Θεραπειών Ίσιδα, μας μιλά για την αξία που έχουν όλα τα συναισθήματα για την υγιή ψυχική ανάπτυξη των παιδιών.
Πως τα συναισθήματα διέπουν τη ροή της συνείδησης; Πώς τα συναισθήματα χρωματίζουν τις αναμνήσεις μας από το παρελθόν; Ποια είναι η συναισθηματική κατάσταση ενός 11χρονου κοριτσιού; Μελέτες διαπιστώνουν ότι η εμπειρία των θετικών συναισθημάτων αρχίζει να μειώνεται απότομα σε συχνότητα και ένταση σε αυτή την ηλικία. Στην ταινία «Τα Μυαλά που Κουβαλάς» τα πέντε βασικά συναισθήματα προσωποποιούνται ως χαρακτήρες: θυμός, αηδία, φόβος, θλίψη και χαρά – και ελέγχουν το μυαλό ενός 11χρονου κοριτσιού που ονομάζεται Riley και μετακομίζει με την οικογένειά της από τη Μινεσότα στο Σαν Φρασίνσκο.
Ο πραγματικός πρωταγωνιστής της ταινίας είναι η Λύπη, και το πώς αντιδρούν τα παιδιά ή οι άνθρωποι όταν καθοδηγούνται από τα συναισθήματα της Λύπης. Συνήθως η Λύπη για τους περισσότερους θεωρείται τροχοπέδη στη ζωή μας, μας εμποδίζει να νιώσουμε καλά και να είμαστε ευτυχισμένοι. Στην πραγματικότητα, οι μελέτες διαπιστώνουν ότι η θλίψη σχετίζεται με αυξημένη φυσιολογική διέγερση, ενεργοποιώντας το σώμα να ανταποκριθεί στην απώλεια. Μάλιστα στην πραγματική ζωή, η θλίψη ενός ατόμου κάνει τους άλλους ανθρώπους να βοηθήσουν. Εδώ είναι μερικά μαθήματα που μπορούμε να πάρουμε από την ταινία:
Μάθημα 1ο: Η εναλλαγή Χαράς και Λύπης «δίνει χρώμα» στη Χαρά.
Όταν είμαστε χαρούμενοι είμαστε συντονισμένοι με τη θετική πλευρά του εαυτού μας και με τους γύρω μας. Είμαστε γεμάτοι ενέργεια και ενθουσιασμό. Ωστόσο δεν είναι απαραίτητο τα παιδιά μας να είναι ευτυχισμένα όλη την ώρα. Αν και το συναίσθημα Χαρά είναι αξιολάτρευτο και όλοι θα θέλαμε να είναι ο καλύτερός μας φίλος, ωστόσο υπάρχουν στιγμές που το παιδί θα βιώσει τη λύπη ακόμη και μέσα από μικρά καθημερινά επεισόδια όπως αν το μαλώσει η δασκάλα του ή αν χάσει το αγαπημένο του κουκλάκι. Μέσα από την εναλλαγή άλλωστε των συναισθημάτων της χαράς και της λύπης , η ευφορία που μας προσφέρει η χαρά γίνεται πιο συνειδητή.
Μάθημα 2ο: Μην φοβάστε τη Λύπη.
Είναι φυσιολογικό συναίσθημα, ακόμα και εξυπηρετικό. Η στεναχώρια είναι μία εσωτερική προειδοποίηση για κάτι σημαντικό που μας έχει συμβεί. Ωστόσο και αυτό το συναίσθημα είναι προσωρινό και θα περάσει. Η λύπη δεν είναι μια μεταδοτική ασθένεια και δεν χρειάζεται να προστατεύσουμε τα παιδιά και τους εαυτούς μας από τις αναποδιές της ζωής. Με διάθεση να ξορκίσουµε τη λύπη την ονομάζουμε αρνητικό συναίσθημα και κάνουμε τα πάντα για να την εξαφανίσουµε. Kάποιες φορές, µάλιστα, κάνουµε και πως δεν υπάρχει ή ζητάμε από τα παιδιά μας να μην εκφράζουν τα αρνητικά τους συναισθήματα «μην κλαις», «μην στεναχωριέσαι», «μη φοβάσαι». Αρνούµαστε να ασχοληθoύµε μαζί τους, ή άλλες φορές σαν την στρουθοκάμηλο νοµίζουµε ότι αναβάλλοντας τον χειρισμό τους θα εξαφανιστούν! Όμως ο εγκέφαλός μας δε μπορεί να αγνοήσει τα αρνητικά συναισθήματα και να προσποιηθεί ότι δεν υπάρχουν. Αντίθετα, τα επαναφέρει συνεχώς στην επιφάνεια ως υπενθύμιση των προβλημάτων που πρέπει να τακτοποιηθούν.Τα συναισθήµατα, είτε είναι δυσάρεστα είτε ευχάριστα, είναι οι πολύτιµοι οδηγοί µας για κάθε αλλαγή. Η Λύπη μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη ευτυχία. Όταν η Riley, βρήκε τον φανταστικό φίλο της Bing Bong, η Λύπη κάθισε δίπλα στον Bing Bong. «Λυπάμαι που πήραν τον πυραυλό σας» του λέει ήσυχα, «Αυτό πρέπει να ήταν δύσκολο». Ακόμα κι αν κάτι δεν μπορούμε να ‘’διορθώσουμε’’ αισθανόμαστε καλά όταν μπορούμε να βοηθήσουμε τους άλλους να προχωρήσουν μπροστά.
Μάθημα 3ο: Δεν υπάρχουν αρνητικά και θετικά συναισθήματα, υπάρχουν συναισθήματα που χρειάζεται να εκφραστούν.
Τα συναισθήματα χαράς και λύπης, θυμού ή φόβου δεν είναι αρνητικά ή θετικά, είναι ανάμεικτα. Μερικές φορές τα συναισθήματα αυτά μπορεί ακόμη και να συνεργάζονται μεταξύ τους. Για παράδειγμα:
• Είναι η θλίψη για τον πόνο των άλλων αρνητική;
• Είναι η χαρά για την κακοτυχία κάποιου ατόμου αντιπαθητικού σε εμάς θετική;
• Είναι ο θυμός για την αδικία αρνητικός;
• Είναι ο φόβος που μας κρατά μακριά από παράτολμες συμπεριφορές αρνητικός;
Στο τέλος της ταινίας, η Χαρά έχει μάθει ότι η Λύπη είναι ένα πολύτιμο μέλος της ομάδας, και την καλεί πάνω στον πίνακα ελέγχου, ώστε και οι δύο να λειτουργήσουν μαζί. Το αποτελεσμα; Η Riley κλαίει όταν χάνει το σπίτι της αλλά χαμογελάει όταν επιστρέφει πίσω στους ανθρώπους που αγαπά.
Μάθημα 4ο: Ελάτε κοντά με το Φόβο.
Ένας ενήλικος που θέλει να πετύχει το στόχο του, αλλά φοβάται να προσπαθήσει, μπορεί να σκεφτεί: «Ποιο είναι το χειρότερο που μπορεί να μου συμβεί;» . Έτσι συχνά ενισχύει την επιθυμία του και εντείνει τις προσπάθειες για να επιτύχει, βλέποντας ότι τα «χειρότερα σενάρια» , πρώτον μπορεί να είναι ανασφάλειες του ή απλά μπορεί να είναι προσπελάσιμα. Όποτε, αν το παιδί σας αρνείται να κάνει κάτι από φόβο, βοηθήστε να απεγκλωβιστεί από αυτόν ενθαρρύνοντάς το να δοκιμάσει να κάνει αυτό που φοβάται (όχι όμως οτιδήποτε περιορίζει την εξέλιξή του ή κάτι που ενδέχεται να το βάλει σε κίνδυνο).
Μάθημα 5ο: Βοηθήστε το παιδί να εκφράσει το Θυμό του
Το παιδί συχνά δεν αναγνωρίζει το θυμό, αλλά αντιδρά αντανακλαστικά. Βοηθήστε το να τον εκφράσει εξηγώντας του ότι θυμός είναι ένα συναίσθημα – όχι απαραίτητα κακό – αλλά ο τρόπος που το εκφράζει κάποιος κάνει τη διαφορά. Επίσης εξηγήστε του πως αν καταφέρει να ελέγχει τον θυμό του, μπορεί να είναι κερδισμένος καθώς θα μπορεί να συζητά και να αναζητά λύσεις. Γενικά, τα συναισθήματα οργανώνουν και δεν διαταράσσουν την ορθολογική σκέψη. Για παράδειγμα, μελέτες διαπιστώνουν ότι όταν είμαστε θυμωμένοι είμαστε συγκεντρώμενοι στην αδικία, η οποία βοηθά να κινηθούμε με τέτοιο τρόπο που να μπορέσουμε να τη διορθώσουμε.
Και μετά ήρθε το Άγχος
Όλα ωραία και καλά μέχρι εδώ, όμως οι δημιουργοί του «Inside Out» (όπως είναι ο επίσημος τίτλος της ταινίας) δεν έμειναν με σταυρωμένα τα χέρια, καθώς η Ράιλι μεγαλώνει –γίνεται 13!– και μεγάλες αλλαγές συμβαίνουν μέσα της. Ξαφνικά ένα συνεργείο κατεδάφισης –πιθανώς οι ορμόνες;– εισβάλλει ανοίγοντας επαρκή χώρο για να μπορέσουν να πάρουν πρωταγωνιστική θέση νέα συναισθήματα. Επικεφαλής αυτών; Το Άγχος!
Μάλιστα, σύμφωνα με το τρέιλερ, το Άγχος δεν έρχεται μόνο. «Θέλαμε να κάνουμε μια καλή πρώτη εντύπωση!» λέει το πορτοκαλί ανθρωπάκι με τις βαλίτσες του νεοφερμένου ανά χείρας, υπονοώντας ότι φέρνει μαζί του και την …«παρέα» του. Στο τέλος του τρέιλερ διαβάζουμε: Ζήλια, Ντροπή, Βαρεμάρα…
Το άγχος, συναίσθημα που στην πρώτη ταινία είχαμε δει ως έκφανση του Φόβου, πλέον αποκτά τη δική του, ξεχωριστή οντότητα.
Είναι, όμως, το άγχος ένα από τα κυρίαρχα συναισθήματα που βιώνει ένας έφηβος; Σύμφωνα με την καθηγήτρια ψυχολογίας-νευροψυχολογίας του Johns Hopkins All Children’s Hospital, Dr. Jennifer Katzenstein:
«Οι αγχώδεις διαταραχές αποτελούν από τις πιο συχνές ψυχικές παθήσεις στους ενήλικες, ενώ μέχρι πριν την Πανδημία αφορούσαν το 8% παιδιών και εφήβων. Τα τελευταία χρόνια το ποσοστό αυτό έχει αυξηθεί, αφού διανύουμε καιρούς πολύ χειρότερου άγχους και στρες. Και αυτό έχει μεγαλύτερη επίπτωση στους έφηβους που την ίδια ώρα βιώνουν μια σειρά από νέες στρεσογόνες καταστάσεις: νέο σχολείο, νέα εμφάνιση, ανάγκη να ταιριάξουν, πιο απαιτητικά μαθήματα και διαγωνίσματα κ.ο.κ. Στις μέρες μας, περισσότερο από ποτέ, οι έφηβοι έχουν μεγαλύτερες ανησυχίες σε ό,τι έχει να κάνει με την πολιτική κατάσταση (ακόμα και σε παγκόσμιο επίπεδο), το περιβάλλον, τις ασθένειες (λόγω πανδημίας), αλλά και τα social media. Έτσι, το άγχος γίνεται ένα από τα “κανονικά” τους συναισθήματα, όπως ο θυμός και η λύπη.
«Τα καλά νέα είναι ότι, για τους περισσότερους έφηβους, αυτό το άγχος δεν διαρκεί και φεύγει κάποια στιγμή από μόνο του. Για κάποιους, όμως, τα πράγματα είναι πιο δύσκολα και το συναίσθημα αυτό μπορεί να παρεμποδίσει ακόμα και τις καθημερινές τους δραστηριότητες. Φυσικά, δεν είναι πάντα κακό να νιώθει ένας έφηβος άγχος: Είναι το συναίσθημα που τον κρατά ασφαλή, τον αναγκάζει να σκεφτεί την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ή θα βρεθεί και μπορεί να τον παρακινήσει να κάνει το καλύτερο που μπορεί, να προετοιμαστεί για νέες προκλήσεις π.χ. να μιλήσει δημόσια ή να συμμετέχει σε έναν μεγάλο διαγωνισμό».
Αυτό είναι, κατά τη γνώμη μου, και το στοίχημα που καλείται να κερδίσει αυτό το σίκουελ: Να μάθει στα παιδιά (και τους γονείς που ελπίζω να το παρακολουθήσουν δίπλα τους) ότι το άγχος είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα που καλώς έρχεται όταν έχει κάτι να μας μάθει, και στο καλό να πάει όταν πια δεν θα μας χρησιμεύει πουθενά.
O ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ «ΤΑ ΜΥΑΛΑ ΠΟΥ ΚΟΥΒΑΛΑΣ 2» ΜΙΛΑΕΙ ΓΙΑ ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ
Δεν ήταν μόνο το ταλέντο των δημιουργών, οι υπέροχα χτισμένοι χαρακτήρες, οι ωραίοι διάλογοι και το πόσο αριστοτεχνικά προσωποποιήθηκαν τα συναισθήματα της Χαράς, της Λύπης, του Φόβου, του Θυμού και της Αηδίας που έκαναν αυτή την ταινία τόσο ξεχωριστή, όχι μόνο για τους μικρούς αλλά και για τους μεγάλους.
Είναι το ότι κάθε έκφραση που βλέπουμε στο πρόσωπο και κάθε ατάκα που ακούμε από το στόμα των πέντε συναισθημάτων-χαρακτήρων που πρωταγωνιστούν στην ταινία είναι απόλυτα μελετημένη και βασισμένη στις νευροεπιστήμες και την ψυχολογία, αφού οι δημιουργοί της επέλεξαν να «χτίσουν» την πρώτη αλλά και τη δεύτερη ταινία εντάσσοντας στην ομάδα τους κορυφαίους επιστήμονες που ασχολούνται με τον εγκέφαλο και τα συναισθήματα.
Ένας από αυτούς ήταν ο Δρ Dacher Keltner, απόφοιτος του Στάνφορντ και καθηγητής στο Berkeley, o οποίος δούλεψε δίπλα σε δύο ακόμη ψυχολόγους και συμβούλους της ταινίας, τον Paul Ekman και τη Lisa Damour. Η σχέση του Keltner με την ταινία ξεκίνησε όταν ο σκηνοθέτης Pete Docter είδε τυχαία ένα μαγνητοσκοπημένο μάθημα από αυτά που παρέδιδε ο Keltner για χρόνια στο Berkeley και αφορούσε τα ανθρώπινα συναισθήματα. Ο Docter τηλεφώνησε αμέσως στον Keltner, του εξήγησε ότι θέλει να κάνει μια παιδική ταινία για τα συναισθήματα και του ζήτησε να συνεργαστούν.
Κάστινγκ συναισθημάτων
Mετά από προτροπή του σκηνοθέτη, το πρώτο πράγμα που έκανε ο Keltner για την πρώτη ταινία ήταν να επιλέξει ποια θα ήταν τα πέντε συναισθήματα που θα πρωταγωνιστούσαν. Καθώς η δημιουργία της ταινίας εξελισσόταν, δουλειά του ήταν να λύνει τις απορίες που προέκυπταν στην προσπάθεια των δημιουργών να σχεδιάσουν τις φιγούρες, να χτίσουν τους χαρακτήρες και να γράψουν τις ατάκες που θα έλεγαν τα συναισθήματα-πρωταγωνιστές, ώστε τα πάντα να είναι επιστημονικά τεκμηριωμένα.
Το πράγμα πήγε τόσο καλά, που εννέα χρόνια αργότερα ο Keltner έδωσε φωνή και συμβουλές στο σίκουελ «Τα Μυαλά Που Κουβαλάς 2», για τα τέσσερα νέα συναισθήματα που βιώνει η 13χρονη πια Ράιλι στην εφηβεία: το Άγχος, την Ντροπή, την Πλήξη και τον Φόβο. Όπως δήλωσε ο Dacher Keltner, όταν άκουσε για πρώτη φορά την ιδέα μιας παιδικής ταινίας αφιερωμένης στα συναισθήματα δεν μπορούσε να φανταστεί πώς κάτι τέτοιο θα μπορούσε να λειτουργήσει. Σήμερα, μετά την επιτυχία της πρώτης ταινίας και έχοντας ο ίδιος μια έφηβη κόρη, έχει βιώσει επίσης ως γονιός και όχι μόνο ως επιστήμονας τις προκλήσεις που επιφυλάσσει η εφηβεία και τα συναισθήματα που φέρνει μαζί της. Ο Keltner μίλησε στο Time για τις δυσκολίες και τις ιδιαιτερότητες καθενός από τα τέσσερα συναισθήματα που πρωταγωνιστούν στην νέα ταινία, παρουσιάζοντας τα επιστημονικά δεδομένα.
1. Η ντροπή
Σύμφωνα με τον Keltner, αν και δυσάρεστο συναίσθημα, η ντροπή είναι πολύ χρήσιμο για την κοινωνική συνοχή. Το συναίσθημα της ντροπής μας βοηθά να καταλαβαίνουμε την αποδοκιμασία των άλλων μελών της ομάδας όταν δεν συμμορφωνόμαστε με τους κανόνες. Το κοκκίνισμα στα μάγουλα είναι το σημάδι που η φύση και η φυσιολογία έχουν εξασφαλίσει για να δείξει στα υπόλοιπα μέλη της ομάδας ότι γνωρίζουμε τον κανόνα, ξέρουμε ότι τον έχουμε παραβιάσει και λυπόμαστε, ώστε να μας συγχωρήσουν.
2. Η ζήλια
Ο Keltner υπογραμμίζει την ύπαρξη νέων έρευνων οι οποίες διαχωρίζουν τη κακεντρεχή εκδοχή της ζήλιας, αυτή που σε κάνει να δυσφημείς ή να υπονομεύεις κάποιον για να χάσει αυτό που έχει και θέλεις κι εσύ, από τη θετική ζήλια, αυτή που σου δίνει κίνητρο να προσπαθήσεις περισσότερο για να αποκτήσεις κάτι που θες και ζηλεύεις. Η ταινία επέλεξε να παρουσιάσει τη δεύτερη εκδοχή, απεικονίζοντας τη ζήλια σαν ένα αξιαγάπητο πλάσμα με λαμπερά μάτια από το οποίο μπορούν να προκύψουν θετικά πράγματα.
3. To άγχος
Όπως εξηγεί ο Keltner, το άγχος υφίσταται για να μας προστατεύει από όλα αυτά που μπορούν να πάνε στραβά στο μέλλον. Η λειτουργία του είναι να κοιτάζει προς τo άγνωστο, να φαντάζεται πιθανούς κινδύνους και να τους προλαβαίνει. Αυτό που τονίζει ο Keltner είναι πως πρέπει να αντιμετωπίζουμε το άγχος σαν ένα αναπόφευκτο κομμάτι της ανάπτυξης, που δεν είναι εύκολο και ευχάριστο, αλλά σίγουρα είναι απαραίτητο.
Για τον ίδιο, αυτό ήταν και το πιο δύσκολο συναίσθημα, αφού υπέφερε χρόνια από άγχος και κρίσεις πανικού. «Τη στιγμή που αποδέχεσαι το συναίσθημα σου, σταματά να είναι τόσο τρομακτικό. Τη στιγμή που θα πεις στον εαυτό σου, ναι, έχω πανικοβληθεί γιατί έχω μια δύσκολη δουλειά να κάνω η οποία δεν πάει καλά και αυτός είναι ένας καλός λόγος για να πανικοβληθώ, ησυχάζεις. Συνειδητοποιείς πως το σώμα σου αντιδρά σε αυτή την κατάσταση, η καρδιά σου χτυπά δυνατά, αλλά δεν θα πεθάνεις. Είναι πολύ καλό για τα παιδιά να δουν ένα καρτούν να εκφράζει όλες αυτές τις σκέψεις», αναφέρει ο Keltner.
4. Η πλήξη
Σύμφωνα με τον Keltner, η πλήξη θα γίνει μάλλον το αγαπημένο συναίσθημα των γονιών που θα παρακολουθήσουν την ταινία. Υπάρχουν συγκεκριμένα πράγματα που κάνουν οι έφηβοι και εξαγριώνουν τους γονείς τους. Το γύρισμα των ματιών, το ύφος, οι συμπεριφορές και αντιδράσεις απαξίωσης. Όσο όμως κι αν ενοχλούν τους γονείς οι αντιδράσεις αυτές, η πλήξη που φέρνει μαζί της αυτές τις συμπεριφορές είναι ένα εξαιρετικά χρήσιμο συναίσθημα, γιατί είναι το σημείο όπου κανείς αποσυνδέεται από όλα και μπορεί να γίνει δημιουργικός.
«Η πλήξη σού λέει πότε πρέπει να ασχοληθείς με κάτι άλλο. Η πλήξη σε διδάσκει τι είναι σημαντικό για σένα», αναφέρει ο Keltner.
Η σκηνοθεσία της ταινίας Inside Out 2(Τα Μυαλά που Κουβαλάς 2) είναι του Kelsey Mann και η παραγωγή του Mark Nielsen.
Επιμέλεια άρθρου: George James
Πηγές:
-«ΤΑ ΜΥΑΛΑ ΠΟΥ ΚΟΥΒΑΛΑΣ 2»: Η ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΗ ΤΑΙΝΙΑ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ ΜΕ ΕΝΑ ΕΦΗΒΙΚΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ
- Πέντε σπουδαία μαθήματα που δίνει η ταινία «Τα Μυαλά Που Κουβαλάς» για τα συναισθήματα
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου