Η ταινία «Σκοτεινά Νερά» (Dark Waters) παραγωγής 2019 αναφέρεται σε πραγματικά γεγονότα. Ο δικηγόρος Rob Bilott με ειδίκευση σε θέματα περιβάλλοντος αποφασίζει να βοηθήσει δυο αγρότες που ισχυρίζονται ότι ένα παράρτημα της εταιρείας DuPont αποβάλλει τοξικά απόβλητα στον τοπικό ποταμό, σηματοδοτώντας την έναρξη μιας δεκαπενταετούς διαμάχης που θα θέσει σε δοκιμασία όχι μόνο την καριέρα του αλλά και την υγεία του και τις οικογενειακές του σχέσεις.
H ταινία, σε σκηνοθεσία του Τοντ Χέινς και πρωταγωνιστές τους Μαρκ Ράφαλο, Αν Χάθαγουεϊ και Τιμ Ρόμπινς περιγράφει τον αγώνα του Bilott να αποδείξει την επικίνδυνη μόλυνση του περιβάλλοντος από μια εταιρεία – κολοσσό , ενάντια σε μεγάλα συμφέροντα. Η μόλυνση από την DuPont προκαλεί μια σειρά από σοβαρές ασθένειες στους κατοίκους της Δυτικής Βιρτζίνια καθώς από τα απόβλητα έχει μολυνθεί το πόσιμο νερό. Παρά τις δυσκολίες και τις χρονοβόρες διαδικασίες, ο μοναχικός αγώνας του δικηγόρου δικαιώνεται και η εταιρεία υποχρεώνεται σε καταβολή υψηλών αποζημιώσεων.
Αφορμή για την ταινία το άρθρο του Nathaniel Rich των New York Times "The Lawyer Who Became DuPont’s Worst Nightmare" του 2016, στο οποίο και στηρίζεται η υπόθεση, ξεκινώντας με την προσέγγιση του Robert Bilott από τον αγρότη Wilbur Tennant, ο οποίος ζήτησε τη βοήθειά του για τις δεκάδες νεκρές του αγελάδες, εξαιτίας, όπως ο ίδιος ισχυριζόταν, της εταιρείας DuPont, που είχε αγοράσει παρακείμενη έκταση με τη φάρμα του στο Parkersburg της Δυτικής Βιρτζίνια. Ο Bilott είχε προταθεί στον Tennant από τη γιαγιά του πρώτου, που έμενε στην ίδια περιοχή, μιας και ο εγγονός της είχε ειδίκευση στα περιβαλλοντικά ζητήματα. Αυτό που δεν γνώριζαν γιαγιά και Tennant ήταν πως ο Bilott εργαζόταν σε δικηγορικό γραφείο - συνεργάτη της Dupont.
Απαντώντας στο ερώτημα του γιατί ανέλαβε την υπόθεση, ο Bilott απάντησε στο ίδιο άρθρο πως "ένιωθα πως ήταν αυτό που έπρεπε να κάνω .... ήμουν συνδεδεμένος με αυτούς τους ανθρώπους", μιας και όταν ήταν μικρός πέρναγε τα καλοκαίρια του στη γιαγιά του και γνώριζε καλά το μέρος. Η απότομη μεταστροφή, όμως, του πρωταγωνιστή περισσότερο μοιάζει με ελλιπή ανάπτυξη χαρακτήρα στο έργο, όσο και αν αυτό θέλει να μας πείσει πως, εν τέλει, έτσι ακριβώς συνέβη.
Οι εικόνες των παραμορφωμένων ζώων του Tennant με τη βίαιη συμπεριφορά, αλλά και οι βιντεοκασέτες με σκηνές των αιμόφυρτων αγελάδων από την μόλυνση, που χρησιμοποιήθηκαν αυτούσιες και στην ταινία, σόκαραν τον δικηγόρο, ο οποίος προσπάθησε, αρχικά, να βοηθήσει τον αγρότη επικοινωνώντας με την Dupont για λογαριασμό του. Η προσπάθεια της αμερικανικής εταιρείας να ρίξει το φταίξιμο στον πελάτη του ανάγκασαν τον Bilott να στραφεί τελικά εναντίον της, μπαίνοντας σε επάλληλες δικαστικές διαμάχες, που κρατούν από το 1998 μέχρι και σήμερα.
Στην έρευνά του συνάντησε τον όρο PFOA σε αρκετά από τα έγγραφα της Dupont, το περιεχόμενο του οποίου αποτελούσε μυστήριο. Στην προσπάθεια του να βρει λύση στο αίνιγμα απέκτησε πρόσβαση στα σχετικά αρχεία της εταιρείας για να καταλήξει πως η λέξη αναφέρεται σε πολυμερές (συναντάται και με την ονομασία C8), που χρησιμοποιούταν από τις αρχές της δεκαετίας του '50 για τα σκεύη Teflon.
O Bilott, που αφιέρωσε μήνες στη μελέτη αυτών των εγγράφων, αναφέρει: "ίσως να ήμουν ο πρώτος, ο οποίος μπόρεσε να ελέγξει όλους αυτούς τους φακέλους. Ήταν προφανές πως γνώριζαν για πολλά χρόνια πως υπήρχε πρόβλημα... Σοκαρίστηκα... Ήταν από εκείνες τις φορές που δεν μπορείς να πιστέψεις πως διαβάζεις αυτά που διαβάζεις... Αυτά που πάντοτε άκουγες να συμβαίνουν, αλλά ποτέ δεν περίμενες να τα δεις γραμμένα".
Δοκιμές σε ζώα με θανατηφόρα αποτελέσματα, διάφορες μορφές καρκίνων και αποβολές των υπαλλήλων που έρχονταν σε επαφή με το χημικό, όπως και γεννήσεις με παραμορφωμένα μωρά, αναφορές για μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα και για απειλή της δημόσιας υγείας, που δεν δημοσιοποιήθηκαν ποτέ. Οι ανατριχιαστικές λεπτομέρειες για το τι είχε συμβεί στο Parkersburg της Δυτικής Βιρτζίνια περιλαμβάνονται στο εξαιρετικό άρθρο "Welcome to Beautiful Parkersburg, West Virginia" της Mariah Blake στη Huffington Post.
Οι συμβιβασμοί που πρότεινε η Dupont ήταν σταγόνα στον ωκεανό σε σχέση με τη ζημιά που είχε προκαλέσει. Η εμμονή του Bilott με την υπόθεση έφερε τον ίδιο σε δύσκολη θέση, δημιουργώντας προβλήματα στην υγεία του και ζητήματα ακόμα και στην οικογένειά του, εξαιτίας της πίεσης και των ωρών που αφιέρωνε στην υπόθεση, με το δικηγορικό του γραφείο να βρίσκεται στο χείλος της οικονομικής καταστροφής.
 |
| O αγρότης Wilbur Tennant (Bill Camp) πέθανε το 2009 από επιπλοκές στην υγεία του, εξαιτίας του χημικού PFOA της Dupont |
Η μεμονωμένη δικαίωση του Tennant και η συνειδητοποίηση πως η Dupont ευθυνόταν για τους καρκίνους και τα προβλήματα υγείας, που εμφανίζονταν όλα αυτά τα χρόνια σε αυξημένα ποσοστά, οδήγησαν σε μαζικές προσφυγές, με την κατηγορία της μόλυνσης του νερού από την ουσία PFOA, έχοντας ως βάση στο κατηγορητήριο το όριο ασφαλείας της ίδιας της Dupont ( τα πραγματικά όρια είναι ακόμα πιο χαμηλά). Ύστερα από 7 χρόνια και έχοντας χάσει τη ζωή τους αρκετοί από τους ενάγοντες στο μεσοδιάστημα, η απόφαση του δικαστηρίου, από την επιστημονική ανάλυση των ιατρικών εξετάσεων περίπου 70 χιλιάδων κατοίκων, υπήρξε καταδικαστική, ζητώντας από την Dupont να πληρώσει 671 εκατομμύρια δολάρια σε αποζημιώσεις, απόφαση που είχε θετικό αντίκτυπο στη μετοχή της, μιας και αναμενόταν να εκδικαστεί μεγαλύτερο ποσό σε μία εταιρεία με ετήσια κέρδη δισεκατομμυρίων.
Παρά την κατάργηση της χρήσης της ουσίας PFOA, αυτή αντικαταστάθηκε από απλούστερα χημικά με την ονομασία PFAS, τα οποία είναι ύποπτα για μόνιμες βλάβες στο ανοσοποιητικό σύστημα σε μία επανάληψη του σκηνικού, που προηγήθηκε. Οι δύο ουσίες, PFOA και PFAS, έχουν ανιχνευθεί στο αίμα του 99% των Αμερικανών και έχουν επίσης μολύνει ανεπανόρθωτα το περιβάλλον. Ενδεικτικός είναι ο χάρτης με τις αποδεδειγμένα μολυσμένες περιοχές στις ΗΠΑ.
Ο Bilott, ο οποίος έχει ξεκινήσει νέο δικαστικό αγώνα για την ουσία PFAS αυτή τη φορά, εξηγεί πως "αυτό που ακούμε και πάλι από τις ίδιες εταιρείες είναι πως δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία, που να αποδεικνύουν ότι είναι επικίνδυνες για τους ανθρώπους... σαν να μας λένε πως μας χρησιμοποιούν ως πειραματόζωα και θα πρέπει όλοι εσείς, που έχετε εκτεθεί, να αποδείξετε πως τα χημικά αυτά ευθύνονται για όλα όσα σας έχουν συμβεί."
O καθηγητής περιβαλλοντικής υγείας του Harvard, Philippe Grandjean, αναρωτιέται: “Χρειάζεται να εκθέτουμε τον πληθυσμό σε υποθετικά τοξικά χημικά και απλά να περιμένουμε τους επιστήμονες να βρουν στατιστικά πειστικές αποδείξεις πως είναι πράγματι τοξικά; Πιστεύω πως η πρόληψη θα ήταν μία πολύ καλύτερη λύση", για να έρθει ο Βilott να συμπληρώσει πως "συζητάμε για χημικά που έχουν ως αποτέλεσμα δισεκατομμύρια δολάρια σε κέρδη για πολλά συναπτά έτη. Είναι υπεραρκετά για να πληρωθούν οι απαιτούμενες μελέτες."
Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε τη συνέντευξη του Robert Bilott σε Reporters United, Le Monde και NDR / Süddeutsche Zeitung στο πλαίσιο του πρότζεκτ Forever Pollution / Αιώνια Ρύπανση.
 |
| Robert Bilott |
Το 1998, ένας κτηνοτρόφος από τη Δυτική Βιρτζίνια, ο Γουίλμπουρ Τέναντ, εμφανίστηκε στο γραφείο του νεαρού δικηγόρου Ρομπ Μπίλοτ με μια κούτα βιντεοκασέτες και επέμενε να του δείξει ότι κάτι πολύ άσχημο συμβαίνει στα ζώα του. Χημικές βιομηχανίες όπως η Dupont και η 3Μ μετρούσαν ήδη μισό αιώνα υπερκερδών από την παραγωγή PFAS (υπερφθοριωμένων ενώσεων), μισό αιώνα συγκάλυψης των τρομακτικών επιπτώσεων των προϊόντων τους στο περιβάλλον και στην υγεία ζώων και ανθρώπων.
Ο Μπίλοτ έσυρε τις εταιρείες στα δικαστήρια, υποχρεώνοντάς τις να αποκαλύψουν όσα οι ίδιες γνώριζαν για τους κινδύνους των «θαυματουργών» ενώσεων και η υπόθεση θα έκλεινε κάπου εκεί, αν τα PFAS, στο μεταξύ, δεν είχαν ρυπάνει ολόκληρο τον πλανήτη, αν δεν συνέχιζαν να συσσωρεύονται στο αίμα όλων μας, αν δεν εντοπίζονταν ακόμη και στη βροχή που πέφτει στα πιο παρθένα μέρη.
Στο πλαίσιο της πανευρωπαϊκής έρευνας «Forever Pollution Project», στην οποία συμμετέχει αποκλειστικά για την Ελλάδα το Reporters United (το πρώτο μέρος της εδώ), και σε συνεργασία με δημοσιογράφους από τη Monde, το NDR και τη Süddeutsche Zeitung, αναζητήσαμε τον Μπίλοτ.
Τον ρωτήσαμε αν εξεπλάγη με τη χαρτογράφηση 17.000 εστιών ρύπανσης από PFAS στην Ευρώπη. «Όχι» απάντησε. «Αυτό που με εκπλήσσει είναι ότι στην Ευρώπη αυτό το εκλάβατε ως κάτι καινούριο».
Στην πραγματικότητα, η Ευρώπη σκέφτεται ήδη πώς θα απαλλαγεί από αυτά τα χημικά. Στις 22 Μαρτίου άνοιξε η πανευρωπαϊκή δημόσια διαβούλευση με θέμα την πλήρη απαγόρευση όλων των PFAS – μια πρόταση που ο Μπίλοτ επικροτεί, αν και θεωρεί ότι μόλις οι πολίτες συνειδητοποιήσουν το μέγεθος του προβλήματος, θα απαιτήσουν από τις εταιρείες να βρουν μη επιβλαβείς εναλλακτικές προτού καν έρθει η νομοθετική απαγόρευση.
Τον Φεβρουάριο αποκαλύψαμε πάνω από 17.000 εστίες ρύπανσης με PFAS σε όλη την Ευρώπη.
Πολλοί το άκουσαν για πρώτη φορά.
Ρομπ Μπίλοτ: Δεν με εξέπληξε ο αριθμός των εστιών. Οι ίδιες εταιρείες ευθύνονται για τη ρύπανση με PFAS τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική. Η ερώτηση μου είναι γιατί καθυστέρησαν τόσο πολύ να αρχίσουν οι δειγματοληψίες. Το γεγονός ότι μόλις τώρα αρχίζουμε να αναγνωρίζουμε την κλίμακα του πράγματος με ενοχλεί, γιατί είναι ήδη γνωστό ότι τα PFAS έχουν βαριές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. Καρκίνους, μειωμένη λειτουργία του ανοσοποιητικού κ.τ.λ.. Είναι πολύ καλό ότι κάνατε αυτή την έρευνα και την παρουσιάσατε στο ευρωπαϊκό κοινό. Η συνολική απαγόρευση που συζητιέται τώρα στην Ευρώπη προξενεί έντονες διαμάχες στις ΗΠΑ, όπου τείνουμε να αντιμετωπίζουμε τις ουσίες μία-μία.
Πώς περιμένετε να αντιδράσουν τα λόμπι των εταιρειών στην πρόταση για απαγόρευση;
Μπίλοτ: Χρησιμοποιούν τα ίδια επιχειρήματα που ακούμε τα τελευταία 30 χρόνια στις ΗΠΑ. Ότι αυτά τα χημικά είναι πολύ σημαντικά για τη σύγχρονη κοινωνία, ότι βρίσκονται σε όλα τα προϊόντα, ότι είναι απαραίτητα. Θα σας πουν: σκεφτείτε το κινητό σας τηλέφωνο, σκεφτείτε το δίκτυο 5G, τις μάσκες για τον κορωνοϊό, φάρμακα που σώζουν ζωές. Αυτά λένε στους πολιτικούς, ότι αφού τα χρησιμοποιούν τόσοι κλάδοι, οι επιπτώσεις θα είναι μεγάλες.
Μα, όντως περιέχονται σε πολλά προϊόντα…
Μπίλοτ: Αν δείτε το ιστορικό, θα διαπιστώσετε ότι οι εταιρείες έκαναν φοβερές προσπάθειες να ενσωματώσουν τα χημικά αυτά σε όσο μεγαλύτερη γκάμα προϊόντων μπορούσαν, ώστε να βρεθούν στο σημείο που είναι τώρα. Να λένε ότι κάτι που περιλαμβάνεται σε τόσα προϊόντα δεν μπορεί να απαγορευθεί. Αλλά εδώ μιλάμε για τη δημόσια υγεία. Πρόσφατα δημοσιεύθηκαν εργασίες που μετρούν πόσοι θάνατοι μπορούν να αποδοθούν στο PFOA (ένα από τα πιο διαδεδομένα PFAS) στις ΗΠΑ από το 1999: Πάνω από 6 εκατομμύρια θάνατοι! Το οικονομικό κόστος για τα συστήματα υγείας ανέρχεται σε πολλά δισεκατομμύρια δολάρια.
Άλλο επιχείρημα που ακούμε συχνά είναι ότι η απαγόρευση των PFAS θα κοστίσει θέσεις εργασίας.
Μπίλοτ: Πάντα αυτό θα λένε. Αλλά βλέπουμε ότι δημιουργείται μια τεράστια βιομηχανία για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα αυτών των χημικών. Οργανώσεις, πανεπιστήμια, ερευνητές σε όλο τον πλανήτη αναζητούν τρόπους να τα αφαιρέσουν από το περιβάλλον, και αυτό επίσης δημιουργεί ευκαιρίες. Στη Δανία συζητήθηκε να απαγορευθούν οι συσκευασίες ποπ κορν για φούρνο μικροκυμάτων, καθώς περιείχαν PFAS. Ξεσηκώθηκε κόσμος που έλεγε «θα μας καταστρέψετε, θα χάσουν άνθρωποι τις δουλειές τους» κ.τ.λ. Όμως, μόλις η απαγόρευση όντως επιβλήθηκε, ήταν ζήτημα εβδομάδων ή μηνών μέχρι να επινοήσει κάποιος έναν τρόπο να κατασκευάζει τις σακούλες αυτές χωρίς PFAS. Ένα νέο προϊόν εμφανίστηκε στα ράφια. Μια απαγόρευση δεν σημαίνει ότι όλοι χάνουν τις δουλειές τους. Φτιάχνονται καινούρια πράγματα.
Τι απαντάτε σε όσους υποστηρίζουν ότι αν δεν τα χρησιμοποιούμε εμείς στα προϊόντα μας, θα τα χρησιμοποιεί η Κίνα;
Μπίλοτ: Με το που καταλαβαίνει ο κόσμος περί τίνος πρόκειται λέει «μισό λεπτό, δεν τα θέλουμε αυτά». Και βλέπουμε τους καταναλωτές να απευθύνονται στις εταιρείες προτού καν αλλάξουν οι νόμοι. Απευθύνονται σ’ αυτούς που κατασκευάζουν συσκευασίες έτοιμου φαγητού, ρούχα, καλλυντικά, και λένε «δεν θέλουμε αυτά τα χημικά στα προϊόντα μας». Ζητούν να γίνουν βήματα τώρα! Ένα μεγάλο βήμα ήταν ότι η 3Μ, η εταιρεία που πρωτοανακάλυψε τις ουσίες αυτές, ανακοίνωσε ότι το 2025 θα διακόψει την παραγωγή PFAS. Νομίζω αυτό δείχνει ότι λειτουργούν πραγματικές δυνάμεις της αγοράς και υπάρχουν πραγματικές επιπτώσεις.
Στην έρευνά μας αποκτήσαμε πρόσβαση σε χιλιάδες έγγραφα της Ευρωπαϊκής Χημικής Υπηρεσίας (ECHA), που έδειξαν ότι οι αντιπρόσωποι βιομηχανιών χρησιμοποιούν ασαφή ή παραπλανητικά επιχειρήματα. Σας φαίνεται οικείο;
Μπίλοτ: Από την ημέρα που ξεκίνησα άκουγα ότι δεν υπάρχουν αρκετά δεδομένα, ότι η επιστήμη δεν έχει πάρει ξεκάθαρη θέση. Μια ολόκληρη βιομηχανία έχει ως στόχο να σπέρνει αμφιβολίες, να λέει «ας μην αναλάβουμε δράση ακόμη», ότι δεν ξέρουμε αρκετά. Την ίδια στρατηγική χρησιμοποιούσε και η καπνοβιομηχανία. Άρα ναι, έχουμε δει πολλά ασαφή και παραπλανητικά δεδομένα επί δεκαετίες. Έτσι κατάφεραν να διαιωνίσουν αυτή την κατάσταση.
Η βιομηχανία συνεχίζει να σπέρνει αμφιβολίες για τη σχέση του συνολικού επιπέδου PFAS με τους καρκίνους…
Μπίλοτ: Η επιστημονική τεκμηρίωση υπάρχει, ιδίως για την ομάδα των C8, όπως το PFOA και το PFOS. Υπάρχει συναίνεση στην επιστημονική κοινότητα ότι αυτά συνδέονται με καρκίνους. Η πιο πρόσφατη απόφαση της αμερικανικής υπηρεσίας περιβάλλοντος (ΕΡΑ) για τα όρια των ουσιών αυτών στο πόσιμο νερό βασίζεται στο ότι θεωρεί και τις δύο ουσίες πιθανόν καρκινογόνες για τους ανθρώπους- αυτή η συζήτηση έχει τελειώσει.
Στοιχεία συγκεντρώνονται και για άλλα PFAS που τα χρησιμοποίησαν ως υποκατάστατα, όπως τα C6. Δείτε για παράδειγμα το GenX, ένα από τα χημικά που χρησιμοποιούν αντί για το PFOA. Η πρώτη έρευνα για το GenX, το 2012, έδειξε ότι προξενούσε τους ίδιους τρεις καρκίνους που προξενούσε και το PFOA: στο συκώτι, στο πάγκρεας και στους όρχεις. Ήταν ένα καμπανάκι για την επιστημονική κοινότητα. Έτσι ξεκίνησε η σκέψη να κοιτάξουμε ολόκληρη την κλάση των PFAS.
Τι συμβουλές θα δίνατε στους πολιτικούς στην Ευρώπη σε σχέση με την πρόταση απαγόρευσης;
Μπίλοτ: Να κοιτάξουν την επιστήμη, να κοιτάξουν τα δεδομένα και να προσπαθήσουν να διδαχθούν από αυτά που έχουμε ήδη μάθει τα τελευταία 24 χρόνια στις ΗΠΑ με τα PFAS. Τα ίδια χημικά που βρέθηκαν στο νερό στη Δυτική Βιρτζίνια πριν από 24 χρόνια, τα βρίσκετε τώρα στην Ολλανδία ή στο Βέλγιο ή στην Ιταλία, είναι το ίδιο πράγμα. Πρέπει να μάθουμε από τα επιστημονικά δεδομένα που ήδη υπάρχουν.
Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ότι τα PFAS συνεχίζουν να εισέρχονται στο περιβάλλον, αλλά ότι έχουν ήδη συσσωρευθεί…
Μπίλοτ: Είναι σημαντικό να πάμε στην πηγή και να σταματήσουμε την απελευθέρωση των ουσιών αυτών στο περιβάλλον, αλλά πράγματι παραμένει το ερώτημα τι κάνουμε με αυτές που έχουν εκλυθεί ήδη. Όλα τα PFAS που έχουν απελευθερωθεί στο περιβάλλον τα τελευταία 70-80 χρόνια είναι εδώ. Δεν φεύγουν! Γι αυτό τα λένε αιώνια χημικά. Θα παραμείνουν στο έδαφος, στο νερό, στους οργανισμούς μας, μέχρι να κάνουμε κάτι.
Η μάχη θα είναι τεράστια γιατί θα τεθεί το ερώτημα ποιος πληρώνει; Ποιος θα τα καθαρίσει; Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πρόκειται για χημικά που παρασκεύασε ο άνθρωπος. Όταν τα εντοπίζουμε, είναι σαν να βρίσκουμε τα δακτυλικά αποτυπώματα των εταιρειών που τα κατασκεύασαν και πίεσαν ώστε να περιληφθούν σε όλα αυτά τα προϊόντα. Στις ΗΠΑ τώρα παλεύουμε οι εταιρείες που παρήγαγαν αυτά τα χημικά να αναλάβουν το κόστος της ζημιάς, το κόστος του καθαρισμού των υδάτων. Να βγάλουν τα PFAS από το έδαφος, να πληρώσουν για τα προβλήματα υγείας που προξένησαν. Δεν πρέπει να πληρώνουν τα θύματα, ούτε οι κυβερνήσεις. Μια χούφτα εταιρείες δημιούργησαν αυτά τα χημικά και κέρδισαν τεράστια ποσά επί δεκαετίες. Αυτές πρέπει να αναλάβουν το κόστος – θα είναι τεράστια μάχη, γιατί τα κόστη είναι αστρονομικά!
Στην Ελλάδα δεν έχουμε παραγωγούς, έχουμε όμως εταιρείες που τα χρησιμοποιούν. Μήπως, αποδίδοντας τις ευθύνες στις εταιρείες παραγωγής αθωώνουμε αυτές που τα χρησιμοποιούν;
Μπίλοτ: Αυτό που έχουμε μάθει από τα έγγραφα που έχουμε εξετάσει όλα αυτά τα χρόνια είναι ότι οι εταιρείες που παρασκεύαζαν αυτές τις ουσίες, που τις έβαζαν στην αγορά και τις πουλούσαν, είναι αυτές που ήξεραν τους κινδύνους. Δεν μετέφεραν απαραιτήτως τις πληροφορίες αυτές στους χρήστες. Αυτό το βλέπουμε για παράδειγμα με τον πυροσβεστικό αφρό σε όλο τον κόσμο. Τα C8 (PFOA και PFOS) περιέχονται στους πυροσβεστικούς αφρούς τύπου ΑFFF, που χρησιμοποιούνται στις πυρκαγιές καυσίμων. Δυστυχώς, όσοι αγόραζαν αυτούς τους αφρούς ή τους χρησιμοποιούσαν δεν ήξεραν, τώρα μαθαίνουν. Γι’ αυτό έχει σημασία να εστιάζουμε στο ποιοι ήξεραν, ποιοι διέθεταν την πληροφόρηση. [σ.σ. Το ζήτημα της απαγόρευσης των πυροσβεστικών αφρών που συνεχίζουν να περιέχουν PFAS είναι αντικείμενο χωριστής δημόσιας διαβούλευσης στην Ευρωπαϊκή Ενωση, κάτι που αντανακλά πόσο ευρεία είναι η χρήση τους.]
Πώς αντέχετε να δίνετε αυτή τη μάχη τόσα χρόνια;
Μπίλοτ: Βλέπω πρόοδο, ιδίως τα τελευταία χρόνια, μετά τη ταινία Dark Waters / Σκοτεινά Νερά [σ.σ. τον Μπίλοτ υποδύεται στην ταινία ο Μαρκ Ράφαλο]. Είναι απίστευτο όταν βλέπεις τους ανθρώπους ξαφνικά να συνειδητοποιούν τι τρέχει. Ποτέ δεν περίμενα να δω τον πρόεδρο των ΗΠΑ να μιλάει για το πρόβλημα των PFAS και να δίνει δισεκατομμύρια για την αντιμετώπισή του. Ξαναλέω βέβαια ότι αυτό δεν πρέπει να γίνει με λεφτά των φορολογουμένων. Βλέπω τι γίνεται στην Ευρώπη και την Ιαπωνία έξω από στρατιωτικές βάσεις. Είναι μια απίστευτη ευκαιρία να μιλήσουμε γενικά για τα χημικά, για όσα πρέπει να κάνουμε για να προστατέψουμε εμάς και τα παιδιά μας. Δεν μπορώ να σκεφτώ τίποτα πιο σημαντικό.
Όλα άρχισαν με τον Γουίλμπουρ Τέναντ, όταν ήρθε στο γραφείο σας. Πιστεύετε ότι πρόλαβε να συνειδητοποιήσει τι ξεκίνησε; (Μία δεκαετία αργότερα ο Τέναντ πέθανε από καρδιακή προσβολή, ενώ νοσούσε βαριά από καρκίνο. Στη συνέχεια πέθανε από καρκίνο και η σύζυγός του.)
Μπίλοτ: Από την πρώτη μέρα ο Γουίλμπουρ Τέναντ ήταν κατηγορηματικός ότι ο κόσμος πρέπει να μάθει τι συμβαίνει. Νομίζω ότι θα ήταν εξαιρετικά υπερήφανος αν έβλεπε ότι η υπόθεση όχι μόνο έγινε γνωστή, αλλά και οδηγεί σε πραγματικές αλλαγές. Οι ΗΠΑ επιβάλλουν δεσμευτικά ανώτατα όρια των ουσιών αυτών στο νερό, η ΕΕ προτείνει την απαγόρευση ολόκληρης της οικογένειας των PFAS – όλα αυτά τα χρωστάμε στο γεγονός ότι ένας αγρότης σηκώθηκε και τα έβαλε με μία από τις μεγαλύτερες χημικές εταιρείες στον πλανήτη, με τις αμερικανικές ρυθμιστικές αρχές, με το αμερικανικό νομικό σύστημα. Είπε ότι αυτό δεν πρέπει να συμβαίνει, πρέπει ν’ αλλάξει. Και είχε δίκιο.
Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε άλλη μια συνέντευξη του Robert Bilott ο οποίος αναφέρεται μεταξύ άλλων και στο βιβλίο που έγραψε με τίτλο "Exposure"
Η πολυετής νομική μάχη του ενάντια στον χημικό «κολοσσό» DuPont, προκειμένου να καταστεί υπόλογος για τα εγκλήματά του ενάντιον της υγείας χιλιάδων Αμερικανών, είναι έργο ζωής για τον δικηγόρο Ρόμπερτ Μπίλοτ.
Ο αγώνας του αποτυπώνεται στην ταινία Σκοτεινά νερά του Τοντ Χέινς με πρωταγωνιστή τον Μαρκ Ράφαλο, που προβάλλεται από τις 5 Μαρτίου. Κουβεντιάζοντας με τον εύψυχο δικηγόρο.
Σε συγχαίρω για τις πολυετείς σου προσπάθειες να καταστήσεις την DuPont υπόλογη για τα εγκλήματά της έναντι του αμερικανικού -και όχι μόνο- λαού.
Σ’ ευχαριστώ. Υπήρξε μια μακρά διαδικασία, αυτό είναι σίγουρο.
Τι έκανε έναν δικηγόρο που μέχρι τότε εργαζόταν για την υποστήριξη μεγάλων εταιρειών χημικών να ασχοληθεί με τα θύματα των πρακτικών μιας από αυτές τις εταιρείες;
Έχω γράψει ένα βιβλίο που καταπιάνεται με κάποιες από αυτές τις λεπτομέρειες. Δυστυχώς είναι μόνο διαθέσιμο στα αγγλικά, προς το παρόν.
Ίσως μελλοντικά μεταφραστεί και στα ελληνικά.
Δεν είμαι σίγουρος αν επρόκειτο τόσο για αλλαγή της προσωπικότητάς μου όσο ότι ο Γουίλμπουρ Τέναντ μου πρόσφερε μια ευκαιρία να εστιάσω σε πράγματα που πάντα πίστευα.
Ο ίδιος προερχόταν από ένα μέρος το οποίο θεωρούσα τη γενέτειρά μου, όπου η μητέρα και η οικογένειά μου είχαν μεγαλώσει κι εγώ είχα περάσει πολύ χρόνο ως παιδί.
Όταν, λοιπόν, ένας άνθρωπος από αυτή την κοινότητα ήρθε σε μένα για βοήθεια, είχα την εκπαίδευση να την προσφέρω. Από τη δικιά μου οπτική γωνία ξεκάθαρα συνέβαινε κάτι λανθασμένο εκεί και το να τον βοηθήσω ήταν το σωστό.
Ήταν, επομένως, ο ανθρώπινος παράγοντας που σε ώθησε να καταπιαστείς μ’ αυτή την υπόθεση. Προφανώς δεν είχες ιδέα πού ακριβώς έμπλεκες στην αρχή.
Καμία ιδέα εκείνη την περίοδο.
Όταν ανέλαβα την υπόθεση εκπροσωπώντας τον κ. Τέναντ και την οικογένειά του, υποθέταμε πως θα μπορούσαμε να βρούμε κάποια ρυθμισμένα επικίνδυνα υλικά στη χωματερή που προκαλούσε το πρόβλημα.
Μόνο από τη στιγμή που αρχίσαμε να ξεθάβουμε τα εσωτερικά έγγραφα της εταιρείας συνειδητοποιήσαμε ότι επρόκειτο για ένα πρόβλημα που εκτεινόταν πολύ μακρύτερα από τη φάρμα του συγκεκριμένου κτηνοτρόφου.
Ήταν ένα πρόβλημα με αντίκτυπο σε μια ολόκληρη κοινότητα, και, κατ’ επέκταση, σε ολόκληρο τον κόσμο.
Με αντίκτυπο επίσης στην προσωπική σου υγεία και την οικογενειακή ισορροπία. Έκανες ποτέ δεύτερες σκέψεις σχετικά με το αν θα ήταν συνετό να συνεχίσεις αυτή τη μακρά και επίπονη νομική μάχη;
Ήταν σίγουρα μια απογοητευτική και προκλητική διαδικασία.
Υπήρχαν περίοδοι, όπως για παράδειγμα όταν περιμέναμε το πόρισμα της επιστημονικής επιτροπής, που ήταν δύσκολες. Συνειδητοποίησα πως υπήρχαν χιλιάδες άνθρωποι που εξαρτώνταν από μένα και τη νομική διαδικασία.
Στο μεταξύ αρρώσταιναν, κάποιοι ακόμη και πέθαιναν, ενώ ολόκληρη η αμερικανική οικονομία κατέρρεε μεταξύ 2008 και 2011. Υπήρχε μαζική ύφεση, δεν ήταν η καλύτερη εποχή να ξοδεύεις πολλά λεφτά και να έχεις πολλά έξοδα.
Διαρκώς, ωστόσο, θυμόμουν τα λόγια του κ. Τέναντ ότι αν οι άνθρωποι δουν απλώς τα γεγονότα, η αλήθεια θα αποκαλυφθεί. Πήρε καιρό, αλλά αυτό συνέβη.
Αισθάνθηκες τρομαγμένος σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή;
Υπήρξε μια περίοδος, όταν είχα πάρει την κατάθεση του διευθύνοντος συμβούλου της DuPont, ήταν το τέλος της μέρας, ο χώρος του πάρκινγκ ήταν άδειος και ανέτρεξα σε μια κουβέντα με τους γονείς μου το προηγούμενο βράδυ.
Με είχαν ρωτήσει, λοιπόν: «Γιατί βρίσκεσαι εκεί και ποιος άλλος ξέρει για όλα αυτά; Αν εξαφανιζόσουν, όλα θα χάνονταν». Τη σκεφτόμουν αυτή τη φράση καθώς έφευγα από την κατάθεση, και κάποιο από αυτό το άγχος αποτυπώνεται και στην ταινία.
Δεδομένου ότι απέχεις πολύ από τη σύνταξη παραμένοντας ένας μάχιμος δικηγόρος, είχες κάποιες επιφυλάξεις ως προς τη φιλμική αποτύπωση της προσωπικής και επαγγελματικής σου ζωής;
Αρχικά επικοινώνησε μαζί μου το 2016 ο Μαρκ Ράφαλο μετά τη δημοσίευση ενός άρθρου στο περιοδικό των Νew York Times. Εξέφρασε την έκπληξή του που δε γνώριζε γι’ αυτά τα γεγονότα και που δεν είχαν καταγραφεί από τα Μ.Μ.Ε.
Είχα κάνει ό,τι μπορούσα για να δημοσιοποιήσω αυτές τις πληροφορίες που σχετίζονταν με κάτι το οποίο αντιλαμβανόμουν ως απειλή για τη δημόσια υγεία.
Υπήρχε, επίσης, δικαστική απόφαση που καθιστούσε την DuPont υπεύθυνη για την πρόκληση καρκίνων.
Παρ’ όλα αυτά, υπήρχαν ακόμα άνθρωποι που υποστήριζαν πως δεν υπήρχαν αποδείξεις, οι οποίες να συνδέουν αυτά τα χημικά με την οποιαδήποτε βλάβη σε ανθρώπους.
Ο Μαρκ Ράφαλο και οι άνθρωποι στην Participant Media ενδιαφέρονταν να τα αποκαλύψουν και να το κάνουν για τους σωστούς λόγους, για να βοηθήσουν στην ανάδειξη των ιατρικών περιπλοκών του ζητήματος με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια.
Κατ’ αυτό τον τρόπο οι άνθρωποι θα μπορούσαν να μάθουν και να κάνουν τα κατάλληλα βήματα για να αυτοπροστατευτούν.
Η φιλμική αποτύπωση των γεγονότων είναι, επομένως, πολύ ακριβής.
Καταβλήθηκε τεράστια προσπάθεια ώστε να γίνει μια υπόθεση με πολλές επιστημονικές αναφορές και νομικές περιπλοκές ταινία που να αποδίδει την ουσία όσων πραγματικά συνέβησαν.
Κι αυτό, με τρόπο που οι άνθρωποι μπορούν να παρακολουθήσουν.
Φαντάζομαι ότι θα δούλεψες και με τον Μαρκ Ράφαλο, θα είχατε συναντήσεις και συζητήσεις.
Συναντηθήκαμε οι δυο μας και με την οικογένειά μου, περάσαμε πολύ χρόνο μαζί. Ήμουν στο πλατώ. Στην πραγματικότητα έγιναν γυρίσματα στα γραφεία μας εδώ, στο Σινσινάτι. Ήθελαν να είναι όσο γίνεται πιο αυθεντικοί.
Δε θα μπορούσα να ζητήσω κάποιον καλύτερο από τον Μαρκ Ράφαλο για να ηγηθεί αυτού του εγχειρήματος. Ο Τοντ Χέινς, οι άνθρωποι της Participant Media και το υπόλοιπο cast έκαναν εξαιρετική δουλειά.
Κι η μάχη συνεχίζεται, σε κάθε περίπτωση, αν κι η DuPont έχει πλέον μετονομαστεί. Είναι ακριβές αυτό;
Αυτή είναι μια μακρά, περίπλοκη ιστορία.
Τον καιρό που τελικά επρόκειτο να ξεκινήσει η δίκη και πολλές από αυτές τις πληροφορίες δημοσιοποιούνταν για πρώτη φορά -μεταξύ 2013 και 2015-, η DuPont αποφάσισε να μεταβιβάσει την επιχείρηση με το Τεφλόν σε μια καινούρια εταιρεία.
Στη συνέχεια συγχωνεύτηκε με την Dow, και έκτοτε έχει διαχωριστεί σε τρεις διαφορετικές εταιρείες, μία εκ των οποίων χρησιμοποιεί το όνομα DuPont, αλλά δεν είναι η ίδια DuPont με την οποία ασχολούμασταν σ’ αυτή την ιστορία.
Έχουν εμπλακεί σε τόσο περίπλοκες εταιρικές μανούβρες, που έχει καταστεί απίστευτα σύνθετο να εντοπίσουμε ποιος είναι υπεύθυνος για τι. Δύο εξ αυτών των εταιρειών, μάλιστα, αλληλομηνύονται σχετικά με το ποια είναι υπεύθυνη.
Υπονοείται στο φιλμ ότι δεν πρέπει να εμπιστευόμαστε τις κυβερνήσεις ή το δικαστικό σύστημα, αλλά ως άτομα να διεκδικούμε συλλογικά τα δικαιώματά μας. Είναι, λοιπόν, απαραίτητη η συλλογική γνώση και δράση;
Στις Η.Π.Α. νομίζω πως οι περισσότεροι άνθρωποι, όταν ανοίγουν τη βρύση, υποθέτουν ότι το νερό είναι ασφαλές, πως κάποιος διασφαλίζει ότι δεν υπάρχουν προβλήματα και τους προστατεύει.
Δυστυχώς αυτό δεν ισχύει κατ’ ανάγκη, όπως πλέον ξέρουμε με τα χημικά και με τον τρόπο που ρυθμίζονται στις Η.Π.Α. και σε πολλά μέρη ανά τον κόσμο.
Ελπίζω πως μ’ αυτή την ταινία, το βιβλίο και το ντοκιμαντέρ οι άνθρωποι θα συνειδητοποιήσουν ότι δεν μπορείς να υποθέτεις πως υπάρχουν κυβερνητικές οντότητες που φροντίζουν για όλα αυτά.
Πρέπει να εκπαιδεύσουμε τους εαυτούς μας και να βεβαιωθούμε πως έχουμε επίγνωση αυτού στο οποίο εκτιθέμεθα, να σηκωθούμε και να εκφράσουμε ανοιχτά τη γνώμη μας σχετικά με ζητήματα που δεν τίθενται.
Μαζί με το φιλμ εγκαινιάστηκε και ένα site, όπου κοινοτικές και περιβαλλοντικές ομάδες προσπαθούν να καταστήσουν διαθέσιμες στο κοινό πληροφορίες σχετικά με το ποιος χρησιμοποιεί ακόμα αυτά τα χημικά ή σε ποια προϊόντα περιέχονται.
Γιατί μέχρι τώρα κανείς μας δεν είχε πραγματικά επιλογή. Είχαμε χρησιμοποιηθεί ως πειραματόζωα χωρίς τη γνώση μας σ’ αυτή την τεράστια δοκιμή της ανθρωπότητας.
Όσο πιο πολλές πληροφορίες έχουμε, τόσο περισσότερο θα μπορούμε να αρχίσουμε να παίρνουμε αποφάσεις σχετικά με το αν θέλουμε να είμαστε εκτεθειμένοι σε αυτά τα πράγματα.
Ελπίζω να συνεχίσεις να εργάζεσαι με τον ίδιο ηθικό και αποτελεσματικό τρόπο.
Κι εγώ ελπίζω η ταινία να λειτουργήσει ως έμπνευση για τους ανθρώπους.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου