Η σειρά του Netflix, Εφηβεία (Adolescence) για έναν δεκατριάχρονο δολοφόνο, βάζει το μαχαίρι στο κόκαλο και όλοι όσοι την έχουμε δει δεν μπορούμε παρά να συμφωνήσουμε ότι αυτή τη φορά η πλατφόρμα χτύπησε ένα ενοχλητικά αληθινό και επίκαιρο τζακ ποτ καλώντας σε αφύπνιση για τη βία ανηλίκων.
Δεν χρειάζεται απαραίτητα να είσαι γονιός για να νιώθεις την οικειότητα του δράματος στην οθόνη -αλλά αν είσαι ίσως πονέσεις περισσότερο. Ούτε να έχεις θρηνήσει θύμα από δολοφονία με δράστη ένα πιτσιρικά από τους πολλούς που παγιδεύονται μέσα στη μανόσφαιρα διεκδικώντας αναγνώριση με έγκλημα και τιμωρία.
Η σειρά που συνδημιούργησε ο πρωταγωνιστής της Στίβεν Γκράχαμ (υποδύεται τον πατέρα της οικογένειας του μικρού Τζέιμι που δολοφονεί με μαχαίρι ένα κορίτσι χωρίς να ξέρει ακριβώς το γιατί) επιχειρεί να αναδείξει την κρίση που αντιμετωπίζουν τα αγόρια σήμερα. Τα αγόρια που είναι παγιδευμένα μέσα στο δαίδαλο της τοξικής αρρενωπότητας που ψηφιακά οικοδομούν influencers όπως ο περιώνυμος Άντριου Τέιτ.
Λίγα λεπτά θέασης αρκούν για να αντιληφθεί κανείς ότι το νέο δράμα του Netflix -έχει αποθεωθεί από κάθε τηλεκριτικό, έχει ήδη γίνει θέμα σε ιστοσελίδες που σπάνια αφιερώνουν άρθρα σε τηλεοπτικά προϊόντα και έχει φέρει εφιάλτες σε κάθε έναν από όσους την ολοκληρώσαμε- δεν επενδύει στο σοκ. Επενδύει στο πραγματικό δράμα πίσω από τοίχους οικογενειών που διαλύονται γιατί η κουλτούρα της τοξικής αρρενωπότητας σφαγιάζει την εφηβεία των αγοριών.
Στα πρώτα πλάνα της σειράς των τεσσάρων επεισοδίων οι αρχές συλλαμβάνουν τον Τζέιμι. Ο 13χρονος κατηγορείται για φόνο.
«Πώς νιώθεις για τις γυναίκες, Τζέιμι;» ρωτά ένας από τους ντετέκτιβ τον 13χρονο, αμούστακο δολοφόνο. Η απάντηση του είναι και αυτή που θα καθορίσει την τραγική μοίρα του ίδιου, της οικογένειας του και όλων γύρω του.
Η σειρά, γυρισμένη αριστοτεχνικά σε μονοπλάνο -ένας άθλος από τον σκηνοθέτη του Boiling Point, επίσης με τον Γκράχαμ, Φίλιπ Μπαραντίνι- δεν χαρίζεται. Οι αστυνομικοί σπάνε την πόρτα στο σπίτι μιας κανονικής οικογένειας σε μια πόλη της Βρετανίας και ο Τζέιμι Μίλερ -τον υποδύεται ο Όουεν Κούπερ που είναι ατόφιο ταλέντο, ειδικά όταν έγινε γνωστό ότι ο μικρός όχι μόνο δεν έχει σπουδάσει υποκριτική, αλλά είναι και η πρώτη του φορά που παίζει οτιδήποτε!- πρέπει να τους ακολουθήσει στο τμήμα. Ο μικρός, μόλις 13, είναι τόσο τρομαγμένος είναι και οι γονείς και η αδελφή του.
«Δεν έκανα τίποτα» λέει και ξαναλέει. Τα μάτια του δείχνουν πανικό, το μικρόσωμο σώμα του τρέμει, το αμούστακο πρόσωπο του επιβεβαιώνει ότι αυτός ο μικρός στην αρχή της εφηβείας του δεν θα μπορούσε να είχε βλάψει οποιονδήποτε. Στο τμήμα όλα αποκαλύπτονται χωρίς δυνατότητα αναίρεσης. Μπροστά στον πατέρα του, ο Τζέιμι βλέπει ότι οι κάμερες τον έχουν καταγράψει να σφαγιάζει ένα κορίτσι, μεγαλύτερο σε ηλικία, πιο εξοικειωμένο με το να επιτίθεται σε κάποιον online με emoji που αμφισβητούν τον ανδρισμό του μικρού Τζέιμι.
«Πώς νιώθεις για τις γυναίκες, Τζέιμι;» τον ρωτά ένας από τους ντετέκτιβ. Η απάντηση του είναι και αυτή που θα καθορίσει την τραγική μοίρα του ίδιου, της οικογένειας του, της σχολικής κοινότητας και βέβαια την οικογένεια του κοριτσιού που έπεσε νεκρό μετά από σειρά χτυπημάτων με μαχαίρι.
Η σειρά είναι ξεκάθαρη και ειλικρινής. Θέλει να αναδείξει (ανάμεσα σε άλλα) την καταραμένη και ιδιαίτερα δημοφιλή κουλτούρα των incel. Ο όρος προέρχεται από το αγγλικό involuntary celibate, που στα ελληνικά μεταφράζεται ως ακούσια αγαμία. Στην πιο βασική του ερμηνεία, ο όρος incel περιγράφει κάποιον, συνήθως άνδρα, που είναι απογοητευμένος από την έλλειψη σεξουαλικών εμπειριών του. Σύμφωνα με την μη κυβερνητική οργάνωση Anti-Defamation League, η οποία εργάζεται για την αντιμετώπιση του μίσους και του εξτρεμισμού, ως incels ορίζονται οι «ετεροφυλόφιλοι άνδρες που κατηγορούν τις γυναίκες και την κοινωνία για την έλλειψη της ρομαντικής επιτυχίας τους».
«Οι άνδρες φοβούνται ότι οι γυναίκες θα τους κοροϊδέψουν. Οι γυναίκες φοβούνται ότι οι άνδρες θα τις σκοτώσουν» έχει πει η διορατική και επώδυνα επίκαιρη συγγραφέας Μάργκαρετ Άτγουντ. Αλλά δεν ισχύει μόνο αυτό.
O Tζέιμι, 13, είναι ο δολοφόνος της Κέιτι που τον χαρακτήρισε incel στο διαδίκτυο, σχολιάζοντας κάποιες από τις αναρτήσεις του.
Σε κάθε ένα από τα τέσσερα ωριαία επεισόδια της σειράς ο τηλεθεατής βυθίζεται σε θλίψη, οργή και οίκτο πολυπρισματικά. Η ανάσα σου δεν κόβεται μόνο εξαιτίας του στυγερού εγκλήματος που ένα αμούστακο αγόρι μπόρεσε να κάνει αλλά και για τον ίδιο το θύτη που επέλεξε αυτό το δρόμο παραδομένος στις πολλαπλές διαδικτυακές Ερινύες του μισογυνισμού και της μισαλλοδοξίας.
Το τρίτο επεισόδιο της σειράς είναι και ένα συγκλονιστικό ψυχόδραμα στην οθόνη καθώς ο Τζέιμι μιλά με μια ψυχολόγο στην εγκατάσταση ανηλίκων όπου κρατείται μέχρι τη δίκη του. Η ψυχολόγος (ακόμη μια ερμηνεία για βραβείο από την Έριν Ντόχερτι), βλέπει τον Τζέιμι να μεταμορφώνεται με ξεσπάσματα βίας και οργής μπροστά της. «Σου αρέσω;» τη ρωτά ενώ ο εκφοβιστής βγαίνει από μέσα του. Ο άλλοτε πειθήνιος Τζέιμι, πεπεισμένος ότι χειραγωγείται, γίνεται ασταθής, τρομακτικός. Στο επεισόδιο ο Κούπερ δείχνει το ατόφιο ταλέντο του ως ηθοποιός και ο χαρακτήρας το απύθμενο έρεβος του, διαλυμένος από τους μηχανισμούς τοξικής αρρενωπότητας που αλγοριθμικά τον διεκδίκησαν και βέβαια τον «σκότωσαν».
Το τελευταίο επεισόδιο της σειράς μας φέρνει στο σπίτι της οικογένειας και αναδεικνύει την σπαρακτική οδύσσεια μιας οικογένειας που προπηλακίζεται για τον γιο της. Σε μια σκηνή οι γονείς του Τζέιμι αναρωτιούνται τι έκαναν λάθος, που η ανατροφή του Τζέιμι ξέφυγε από τον έλεγχο και τη φροντίδα τους και το αγόρι τους έγινε δολοφόνος. «Πώς; Τι κάναμε λάθος στην ανατροφή του;» λένε με τα δάκρυα να γεμίζουν τους στοιχειωμένους τοίχους του σπιτιού τους που προσπαθούν να κρατήσουν όρθιο από την καταστροφή και το μένος των συμπολιτών τους.
Η σειρά είναι ξεκάθαρη και ειλικρινής. Θέλει να αναδείξει (ανάμεσα σε άλλα) την καταραμένη και ιδιαίτερα δημοφιλή κουλτούρα των incel, των αγοριών και ανδρών που απογοητευμένοι από την έλλειψη σεξουαλικών εμπειριών του κάνουν το ανομολόγητο
Ο γονεϊκός πανικός είναι ένα χαρτί που παίζει με ευφυΐα το σενάριο της Εφηβείας υπενθυμίζοντας ότι πίσω από σιωπές και κλειστά εφηβικά δωμάτια, ένα κλικ στο λάθος ιστότοπο ή προφίλ μπορεί να πυρπολήσει ανεπιστρεπτί οποιαδήποτε δυναμική.
Η σειρά ρισκάρει (και κερδίζει) φέρνοντας στην οθόνη την άλλη πλευρά. Αν και μέχρι σήμερα τηλεοπτικά και κινηματογραφικά προϊόντα (δικαίως) έχουν αναδείξει το φόβο του να είσαι έφηβη ή γυναίκα, το Adolescence φέρνει στο φως τους αγώνες των αγοριών απέναντι στις αγέλες της τοξικής αρρενωπότητας που τα εκφυλίζουν.
Η σειρά βέβαια επιλέγει να αναδείξει το δράμα, αποφεύγοντας να αφιερώσει χρόνο στους δολοφόνους πίσω από τους δολοφόνους.
Στους influencer που ηγεμονεύουν στη manosphere, ή τις πλατφόρμες και θεσμούς που δεν αναλαμβάνουν μέτρα προστασίας εκθέτοντας τα νέα αγόρια στο τέρας.
«Οι άνδρες φοβούνται ότι οι γυναίκες θα τους κοροϊδέψουν. Οι γυναίκες φοβούνται ότι οι άνδρες θα τις σκοτώσουν» έχει πει η διορατική και επώδυνα επίκαιρη συγγραφέας Μάργκαρετ Άτγουντ. Αλλά δεν ισχύει μόνο αυτό.
Το Adolescence αφορά στους κοινωνικούς παράγοντες που οδηγούν έναν έφηβο στο σκοτάδι. Με ανατριχιαστική μαεστρία ανοίγει ένα παράθυρο στον κόσμο των εφήβων που οι ενήλικες δεν μπορούν να κατανοήσουν -όσο και αν θέλουν, όσο και αν το προσπαθήσουν.
Τα emojis, οι κωδικοί, οι ανταλλαγές κρυπτικών μηνυμάτων, χρειάζονται διερμηνεία όσο η εφηβεία σήμερα είναι παραδομένη στο αλγοριθμικό χάος ενός online σύμπαντος που διεκδικούν επικίνδυνοι, επιδραστικοί δημιουργοί περιεχομένου.
Στην εποχή των social media, τα emojis έχουν εξελιχθεί σε ένα πολύπλοκο σύστημα επικοινωνίας. Πολλοί έφηβοι χρησιμοποιούν emojis για να εκφράσουν συναισθήματα, να επικοινωνήσουν υπονοούμενα ή ακόμα και να μεταφέρουν κρυφά μηνύματα που οι γονείς δεν καταλαβαίνουν.
Στην σειρά “Adolescence”, η έρευνα για τη δολοφονία της Κέιτι αποκαλύπτει ότι οι ενήλικες δεν αντιλαμβάνονται τη σημασία των emojis που χρησιμοποιούν οι έφηβοι. Ο αστυνομικός Λουκ Μπάσκομπ αρχικά θεωρεί ότι τα emojis που άφησε η Κέιτι στο προφίλ του Τζέιμι ήταν φιλικά, αλλά ο γιος του, Άνταμ, του εξηγεί ότι στην πραγματικότητα πρόκειται για κρυφά μηνύματα που υποδηλώνουν πως η Κέιτι αντιλαμβανόταν τον Τζέιμι ως “incel” (ακούσια άγαμο) και επικοινωνούσε με έναν τρόπο που οι συνομήλικοί της θα καταλάβαιναν.
Οι διαδικτυακές κοινότητες, όπως τα forums της “manosphere”, χρησιμοποιούν emojis ως μέσο ταυτότητας και επικοινωνίας, δημιουργώντας έναν κλειστό κώδικα κατανόησης. Αυτό καθιστά δύσκολο για τους γονείς να αντιληφθούν πότε τα παιδιά τους επηρεάζονται από επικίνδυνες ιδεολογίες.
Τι είναι η “Manosphere” και οι “Incel” κοινότητες
Η manosphere είναι ένα διαδικτυακό οικοσύστημα που αποτελείται από blogs, forums και κοινωνικές πλατφόρμες που επικεντρώνονται σε θέματα ανδρισμού, σχέσεων και κοινωνικής δυναμικής των φύλων. Παρότι ορισμένες πλευρές αυτής της κοινότητας επικεντρώνονται στη βελτίωση της αυτοεικόνας των ανδρών, ένα μεγάλο τμήμα της manosphere προωθεί μισογυνιστικές και ριζοσπαστικές ιδεολογίες.
Μέσα σε αυτό το οικοσύστημα υπάρχουν υποομάδες όπως:
- MRAs (Men’s Rights Activists): Υποστηρίζουν ότι οι άνδρες είναι θύματα συστημικής καταπίεσης από τις γυναίκες.
- MGTOW (Men Going Their Own Way): Πιστεύουν ότι οι άντρες πρέπει να αποφύγουν εντελώς τις σχέσεις με τις γυναίκες.
- Incel (Involuntary Celibate): Άνδρες που αισθάνονται ότι δεν μπορούν να έχουν ρομαντικές ή σεξουαλικές σχέσεις, ρίχνοντας την ευθύνη στις γυναίκες και στην κοινωνία.
Οι incels είναι μια από τις πιο ακραίες ομάδες της manosphere. Πρόκειται για άντρες (κυρίως νεαρής ηλικίας) που αυτοπροσδιορίζονται ως “ακούσια άγαμοι” (involuntary celibates). Πιστεύουν ότι η κοινωνία είναι άδικη απέναντί τους και ότι οι γυναίκες επιλέγουν συντρόφους μόνο με βάση την εξωτερική εμφάνιση, αφήνοντας τους “λιγότερο ελκυστικούς” άνδρες, χωρίς ελπίδα για σχέσεις. Ορισμένα μέλη αυτών των κοινοτήτων προωθούν μισογυνισμό, βία και σε ακραίες περιπτώσεις, ακόμα και εγκληματικές πράξεις.
Στην σειρά “Adolescence”, βλέπουμε πώς ο Τζέιμι έρχεται σε επαφή με αυτές τις ιδέες μέσω διαδικτυακών forums, που τον οδηγούν σε μια σκοτεινή νοοτροπία αποξένωσης, θυμού και τελικά, τραγικών επιλογών.
Τα emojis και οι κρυφές σημασίες τους
1. Emojis με ιδεολογικό ή ριζοσπαστικό περιεχόμενο (Απεικονίζονται στο “Adolescence”)
💊 (Κόκκινο χάπι – Red Pill): Συμβολίζει την “αφύπνιση” στην ιδεολογία της manosphere, όπου οι άντρες θεωρούν ότι οι γυναίκες ελέγχουν τον κόσμο και πρέπει να “παλέψουν” για την υπεροχή τους.
🧨 (Δυναμίτης): Αναφέρεται στο “εκρηκτικό κόκκινο χάπι”, που σημαίνει ότι κάποιος είναι incel.
💯 (100 emoji): Συνδέεται με τον “κανόνα 80/20”, που προωθεί την ιδέα ότι το 80% των γυναικών έλκεται μόνο από το 20% των ανδρών, ενισχύοντας τις μισογυνιστικές αντιλήψεις.
🐸 (Βάτραχος): Συνδέεται με ακροδεξιές διαδικτυακές κοινότητες.
🚩 (Κόκκινη σημαία): Συμβολίζει τοξική συμπεριφορά ή προειδοποίηση για κάποιον επικίνδυνο.
2. Emojis με ερωτικά και σεξουαλικά υπονοούμενα
🍆 (Μελιτζάνα) & 🍑 (Ροδάκινο): Υποδηλώνουν ανδρικά και γυναικεία γεννητικά όργανα.
💦 (Σταγόνες νερού): Συχνά σημαίνει σεξουαλική διέγερση.
🔥 (Φωτιά): Εκφράζει ερωτική έλξη.
👅 (Γλώσσα): Χρησιμοποιείται σε φλερτ συνομιλίες με σεξουαλικό τόνο.
🤤 (Emoji που τρέχουν σάλια): Υποδηλώνει επιθυμία ή έλξη.
3. Emojis με σημασία σχέσεων και συναισθημάτων
❤️ (Κόκκινη καρδιά): Αγάπη ή ρομαντικό ενδιαφέρον.
💜 (Μωβ καρδιά): Ερωτική διέγερση ή πάθος.
💛 (Κίτρινη καρδιά): “Ενδιαφέρομαι, ενδιαφέρεσαι;” (προκαταρκτικό στάδιο σχέσης).
💖 (Ροζ καρδιά με λάμψη): “Ενδιαφέρομαι, αλλά όχι σεξουαλικά”.
🧡 (Πορτοκαλί καρδιά): “Θα είσαι εντάξει” (υποστηρικτικό μήνυμα).
💙 (Μπλε καρδιά): Φιλική αγάπη ή αίσθημα εμπιστοσύνης.
🖤 (Μαύρη καρδιά): Θλίψη, κατάθλιψη ή σκοτεινά συναισθήματα.
4. Emojis που χρησιμοποιούνται σε επικίνδυνες συζητήσεις
🔪 (Μαχαίρι): Συχνά αναφέρεται σε αυτοτραυματισμό ή βία.
💊 (Χάπι): Υπονοεί χρήση ναρκωτικών ή φαρμακευτικών ουσιών.
❄️ (Χιόνι): Χρησιμοποιείται ως σύμβολο για την κοκαΐνη.
🍃 (Φύλλο): Συμβολίζει τη μαριχουάνα.
🔌 (Πρίζα): Χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει “προμηθευτή” ναρκωτικών.
Τα emojis και τα διαδικτυακά forums έχουν μετατραπεί σε κώδικες επικοινωνίας, που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να υποδηλώνουν κινδύνους. Η κατανόηση αυτής της νέας “γλώσσας” είναι ζωτικής σημασίας για την προστασία των εφήβων από τις παγίδες του διαδικτύου.
Η γνώση είναι δύναμη και στον ψηφιακό κόσμο, μπορεί να κάνει τη διαφορά ανάμεσα στην ασφάλεια και τον κίνδυνο.
Οδυνηρό και σύντομο, το Adolesence που συνυπογράφουν οι Tζακ Θορν και ο Στίβεν Γκράχαμ είναι ένα σκληρό προϊόν που απαιτεί την προσοχή μας γιατί ο Τζέιμι σίγουρα είναι θύτης όσο και θύμα.
Μιλώντας στον The Guardian ο Γκράχαμ εξήγησε ότι πίσω από την Εφηβεία, ήταν η ανάγνωση της πρόσφατης επικαιρότητας στη χώρα του.
«Το θέμα δεν είναι να δείξουμε ότι ένα παιδί διαπράττει έγκλημα επειδή κάτι κακό συμβαίνει στο σπίτι του. Δεν ήθελα ο πατέρας του να είναι βίαιος ή η μητέρα του αλκοολική, δεν ήθελα το αγόρι μας να έχει κακοποιηθεί από κάποιον θείο. Ήθελα να αφήσω απέξω οτιδήποτε θα μας έκανε να πούμε: ‘Α, γι’ αυτό το έκανε’»
Αν και η σειρά δεν βασίζεται σε μία πραγματική υπόθεση, ο Γκράχαμ αποκάλυψε ότι η ανάγνωση της επικαιρότητας και της επιδημίας της ανήλικης παραβατικότητας στη χώρα του τον ώθησε να αναζητήσει ένα δημιουργικό τρόπο για να μιλήσει για τον ελέφαντα στο δωμάτιο.
«Διάβασα για ένα περιστατικό όπου ένα νεαρό αγόρι [υποτίθεται] ότι μαχαίρωσε ένα κορίτσι», είπε στο Tudum του Netflix. «Με συγκλόνισε. Σκεφτόμουν, τι συμβαίνει; Τι τρέχει και ένα μικρό αγόρι μαχαιρώνει ένα κορίτσι μέχρι θανάτου; Ποιο είναι το κίνητρο εδώ πέρα; Και μετά συνέβη ξανά, και ξανά, και ξανά. Ήθελα πραγματικά να ρίξω ένα φως σε αυτό και να ρωτήσω: Γιατί συμβαίνει αυτό στα παιδιά μας; Πώς φτάσαμε εδώ;»
Ο συνδημιουργός Τζακ Θορν πρόσθεσε ότι η σειρά θέλει επίσης να εξερευνήσει την ανδρική οργή.
Καθώς ο ίδιος, ο Γκράχαμ και ο σκηνοθέτης Φίλιπ Μπαραντίνι αναλογίζονταν τις δικές τους ταυτότητες ως πατέρες, σύντροφοι, θείοι ή φίλοι, άρχισαν να αναρωτιούνται ποιοι ήταν ως άνθρωποι και συγκεκριμένα ως μέλη της ανδρικής κοινότητας. «Μας τρόμαξε», είπε.
«Μοναχικοί, νεαροί άνδρες που κλεισμένοι στα υπνοδωμάτιά τους, έχουν πρόσβαση σε κάθε είδους υλικό στο διαδίκτυο, μερικές φορές εμπνευσμένο από παραδοσιακές τρομοκρατικές ομάδες, αφοσιώνονται στην ακραία βία»
Ο Γκράχαμ είπε στο Vanity Fair ότι αρχικά δεν ήταν εξοικειωμένος με την έννοια της μανόσφαιρας – το αμφιλεγόμενο δίκτυο ιστοσελίδων, ιστολογίων, φόρουμ και διαδικτυακών κοινοτήτων με επίκεντρο αυτά που οι δημιουργοί τους βαφτίζουν «ανδρικά δικαίωμα», «ανδρική υπεροχή» πολεμώντας με μένος τον φεμινισμό και τη διαφορετικότητα. «Δεν ήξερα τι ήταν όλα αυτά μέχρι που ο Τζακ [Θορν] μου τα εξήγησε. Έμεινα απλά έκπληκτος», είπε.
Διαψεύδοντας το βολικό αφήγημα ότι οι θύτες είναι παιδιά από προβληματικές οικογένειες, ο Γκράχαμ είπε στον The Guardian ότι δεν θέλει να κατηγορήσει ακόμη μια φορά τους γονείς. «Το θέμα δεν είναι να δείξουμε ότι ένα παιδί διαπράττει έγκλημα επειδή κάτι κακό συμβαίνει στο σπίτι του. Δεν ήθελα ο πατέρας του να είναι βίαιος ή η μητέρα του αλκοολική, δεν ήθελα το αγόρι μας να έχει κακοποιηθεί από τον θείο του τον Tόνι. Ήθελα να αφήσω απέξω οτιδήποτε θα μας έκανε να πούμε: ‘Α, γι’ αυτό το έκανε’» λέει.
Αυτή ακριβώς είναι και η ενοχλητική ποιότητα της σειρά που δεν δίνει απαντήσεις (δεν είναι ο ρόλος της) αλλά της απαιτεί.
Ο Τζέιμι είναι ένα κανονικό, σίγουρα ντροπαλό, αγόρι που γλίστρησε μέσα στην κόλαση -και εκεί τράβηξε τους πάντες μαζί του. Μπορούμε επιτέλους εμείς, ως ενήλικες, να κάνουμε κάτι για αυτό;
Μια σκηνή που άφησε τους θεατές άφωνους
Ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι μια σκηνή στο τέλος του δεύτερου επεισοδίου, όπου η κάμερα απογειώνεται και διασχίζει δρόμους, καταλήγοντας σε ένα φινάλε που κόβει την ανάσα. Αυτή η κινηματογραφική καινοτομία επιτεύχθηκε με τη χρήση drone, επιτρέποντας μια αδιάκοπη ροή που ενισχύει την ένταση και το ρεαλισμό.
Η τεχνική πίσω από τα μονοπλάνα
Υπεύθυνος για αυτή την εντυπωσιακή σκηνοθετική προσέγγιση είναι ο Φιλίπ Μπαραντίνι, γνωστός από την ταινία Boiling Point. Μαζί με την ομάδα του, εργάστηκε επί δύο εβδομάδες σε εντατικές πρόβες, εξασφαλίζοντας ότι η σκηνή θα εκτελεστεί με απόλυτη ακρίβεια. Ο Μπαραντίνι επέλεξε τα μονοπλάνα για να διατηρήσει την ένταση της αφήγησης, κρατώντας τους θεατές καθηλωμένους.
Η απαιτητική προετοιμασία των γυρισμάτων
Τα γυρίσματα κάθε επεισοδίου απαιτούσαν πολυάριθμες λήψεις, μέχρι να επιτευχθεί το τέλειο αποτέλεσμα. Η συνεργασία των ηθοποιών και του συνεργείου ήταν απαραίτητη, καθώς κάθε σκηνή λειτουργούσε σαν μια χορογραφημένη παράσταση όπου όλα έπρεπε να εκτελεστούν με ακρίβεια. Παράλληλα, οι τοποθεσίες επιλέχθηκαν προσεκτικά, ώστε να επιτρέπουν την ανεμπόδιστη κίνηση της κάμερας και τη φυσική ροή των σκηνών.
Η Συναισθηματική Ένταση και η Στρατηγική Χρήση της Σιωπής
Η ταινία χρησιμοποιεί συχνά τη σιωπή και τις αμήχανες στιγμές για να ενισχύσει την αίσθηση της απομόνωσης και της συναισθηματικής έντασης. Η απουσία διαλόγου σε κρίσιμες στιγμές δίνει στους θεατές την ευκαιρία να βιώσουν τις αντιφάσεις και τα συναισθήματα των χαρακτήρων, χωρίς να επιβάλλεται μια συγκεκριμένη ερμηνεία της κατάστασης. Αυτό δίνει στην ταινία μια μοναδική δύναμη, καθώς οι συναισθηματικοί κραδασμοί αισθάνονται αυθεντικοί και αυθόρμητοι.
Ο Στίβεν Γκράχαμ αποκάλυψε ότι το «Adolescence» είναι εμπνευσμένο από αληθινά γεγονότα
Σε συνέντευξή του στο Radio Times, ο Γκράχαμ εξήγησε τι τον οδήγησε να δημιουργήσει τη σειρά. «Υπήρξε ένα περιστατικό στο Λίβερπουλ, μια νεαρή κοπέλα, μαχαιρώθηκε μέχρι θανάτου από ένα αγόρι. Και σκέφτηκα: γιατί; Μετά, υπήρξε άλλη μια περίπτωση στο νότιο Λονδίνο, όπου ένα νεαρό κορίτσι μαχαιρώθηκε μέχρι θανάτου σε μια στάση λεωφορείου. Και μετά ήταν η υπόθεση της Μπριάννα Γκέι στον Βορρά, όπου αυτή η νεαρή κοπέλα παρασύρθηκε σε ένα πάρκο από δύο εφήβους, οι οποίοι τη μαχαίρωσαν. Απλά σκέφτηκα: τι συμβαίνει; Τι είναι αυτό που γίνεται;».
Το «Adolescence» εστιάζει στους γονείς του υπόπτου, προσπαθώντας να ανατρέψει την προκατάληψη ότι οι οικογένειες είναι πάντα υπεύθυνες για την εγκληματική συμπεριφορά των παιδιών τους. «Όταν βλέπουμε αυτές τις ειδήσεις – και είμαστε παιδιά που μεγαλώσαμε σε εργατικές συνοικίες – το πρώτο πράγμα που κάνουμε είναι να κατηγορούμε την οικογένεια. Όλοι το κάνουμε, γιατί είναι το πιο εύκολο πράγμα. Αλλά σκέφτηκα: τι γίνεται αν δεν φταίνε οι γονείς; Τι γίνεται αν αυτό δεν είναι η αλήθεια; Αυτό ήταν», πρόσθεσε ο ταλαντούχος ηθοποιός.
Μιλώντας στο Radio Times, ο Γκράχαμ εξήγησε γιατί αυτή η προσέγγιση τον συναρπάζει. «Με αυτόν τον τρόπο, συνδυάζεις και το θέατρο και την τηλεόραση. Χωρίς να ακούγομαι πομπώδης, είναι η πιο “Ζεν” κατάσταση που μπορείς να βρεθείς ως ηθοποιός. Πρέπει να είσαι απόλυτα παρών στη στιγμή – να κρατήσεις όλη την ένταση, τα σκαμπανεβάσματα, τα συναισθήματα, και να τα μεταφέρεις χωρίς διακοπή. Πρέπει να έχεις δουλέψει σκληρά με τον σκηνοθέτη και τους υπόλοιπους ηθοποιούς, αλλά και να επιτρέπεις στο απρόβλεπτο να συμβεί – ένα ξεχασμένο ατάκα, μια αυθόρμητη αντίδραση».
Ο σκηνοθέτης Φίλιπ Μπαραντίνι εξήγησε επίσης γιατί αυτή η τεχνική δημιουργεί μια καθηλωτική εμπειρία για τους θεατές. «Όλοι είμαστε ένοχοι που βλέπουμε τηλεόραση με το ένα μάτι στο κινητό μας. Αλλά σε κάτι τέτοιο, δεν μπορείς να χάσεις ούτε ένα δευτερόλεπτο – και αυτή είναι η ιδέα, να σε κρατήσει σε ένταση, να σε κάνει να νιώσεις την αγωνία».
Το Adolescence περιγράφεται ως «ο χειρότερος εφιάλτης κάθε γονιού», ενώ έχει λάβει εξαιρετικές κριτικές. Στο Rotten Tomatoes, έχει καταφέρει μάλιστα το απόλυτο 100%. Ο Άλαν Σεπίνγουολ του Rolling Stone έγραψε χαρακτηριστικά: «Αυτή η σειρά δεν είναι εύκολη στην παρακολούθηση… αλλά στον τρόπο που λέει την ιστορία της και στο πόσο τολμηρή και εύστοχη είναι, πρόκειται για μία από τις καλύτερες σειρές – ίσως την καλύτερη – που θα δούμε φέτος στην τηλεόραση».
2 πράγματα που ίσως δεν ξέρατε για τη συγκλονιστική σειρά του Netflix
1. Το λούτρινο αρκουδάκι και οι πραγματικές φωτογραφίες της οικογένειας του «πατέρα»
Το τελευταίο επεισόδιο επιστρέφει στο δωμάτιο του Jamie, εκεί όπου ξεκίνησε η ιστορία.
Αρχικά, το πλάνο προέβλεπε πως η Ellie Miller θα ξάπλωνε δίπλα στον γιο της και θα τον σκέπαζε.
Ωστόσο, ο σκηνοθέτης αποφάσισε να αντικαταστήσει την παρουσία της με ένα λούτρινο αρκουδάκι, προσθέτοντας μια παιδική διάσταση στην τραγωδία και υπογραμμίζοντας το νεαρό της ηλικίας του Jamie.
Επιπλέον, για να αυξήσει τη συναισθηματική ένταση, ο σκηνοθέτης έκρυψε φωτογραφίες της πραγματικής οικογένειας του ηθοποιού Stephen Graham (που υποδύεται τον πατέρα του Jamie) μέσα στην ντουλάπα του δωματίου.
Όταν ο Graham είδε τις φωτογραφίες δεν κατέρρευσε απλώς σκηνοθετικά, αλλά, όπως είπε ο ίδιος, βλέποντάς τις αντέδρασε με αυθεντικό συναίσθημα.
2. Το «μυστικό του τελευταίου τραγουδιού
Στην τελευταία σκηνή της σειράς, ακούγεται το τραγούδι Through the Eyes of a Child της Aurora, το οποίο ο σκηνοθέτης είχε ξεχωρίσει από την περίοδο της προετοιμασίας.
Ωστόσο, το στοιχείο που το καθιστά ακόμα πιο συγκινητικό είναι ότι στη μίνι σειρά ακούγεται μια ειδικά ηχογραφημένη εκδοχή του, ερμηνευμένη από την ηθοποιό Emilia Holliday, που υποδύθηκε τη δολοφονημένη Katie.
Είναι η πρώτη και τελευταία φορά που η φωνή του δολοφονημένου κοριτσιού ακούγεται στη σειρά, κάνοντας το φινάλε ακόμη πιο συγκλονιστικό.
Ο νεαρός πρωταγωνιστής και η αντιμετώπισή του από την παραγωγή
Δεδομένου και του θέματος της ταινίας, η παραγωγή προσπάθησε πολύ για να δημιουργήσει τις καλύτερες συνθήκες για τον νεαρό Όουεν Κούπερ, τον πρωτοεμφανιζόμενο πρωταγωνιστή της σειράς. «Είχαμε πάρε πολλά μέτρα για να είναι καλά» ανέφερε ο σκηνοθέτης της σειράς, Μπαραντίνι. «Υπήρχε ένας παιδοψυχολόγος σε κάθε γύρισμα αλλά και συνοδούς. Τον προσέχαμε ιδιαίτερα. Όμως νομίζω ότι ανησυχούσαμε περισσότερο από ό,τι εκείνος.
Στο τέλος κάθε λήψης, είναι αρκετά συναισθηματικά, όλοι έχουν περάσει έντονες εναλλαγές συναισθημάτων κι εγώ κάθε φορά πήγαινα στον Όουεν και τον ρωτούσα «Είσαι καλά;». Τότε εκείνος θα μου απαντούσε: «Ναι, έχω μαζί μου εξοπλισμό για να παίξω swingball με τον συνοδό μου. Μπορώ να πάω;». Και ο σεναριογράφος της σειράς, Τζακ Θορν, επιβεβαιώνει: «Το μόνο που ήθελε να κάνει ήταν να παίζει swingball».
Αν κοιτάξει κανείς καλά θα δει τον οπερατέρ σε σκηνή της ταινίας
Στις τελευταίες σκηνές του δεύτερου επεισοδίου, υπάρχει ένα συγκλονιστικό πλάνο, κατά το οποίο η κάμερα με κάποιον μαγικό… τρόπο από εκεί που βρίσκεται στο ύψος των ηθοποιών, απογειώνεται και φτάνει να κάνει πανοραμικό πλάνο πριν προσγειωθεί και πάλι κοντά στον Γκρέιαμ. Πώς περιέγραψε τη σκηνή ο Μπαραντίνι: «Καθώς ο Άσλεϊ (σ.σ. βασικός αστυνομικός της σειράς) απομακρύνεται με το αμάξι του, έχουμε μια ομάδα που ακολουθεί πίσω από τον Ματ (σ.σ. τον κινηματογραφιστή Μάθιου Λιούις), η οποία «κουμπώνει» την κάμερα σε ένα drone με ένα γάντζο. Έπειτα η κάμερα πετά πάνω από την πόλη.
Στο μεταξύ, ο Ματ μπαίνει σε ένα βαν. Οδηγεί μέχρι το σημείο στο οποίο είναι να προσγειωθεί η κάμερα, πιάνει το drone και τότε δύο άνθρωποι την «ξεκουμπώνουν» από το drone και κινούνται με αυτήν προς το πρόσωπο του Στίβεν. Όπως αποκάλυψε ο σκηνοθέτης όλα έπρεπε να γίνουν με ακρίβεια δευτερολέπτου: «Αν το δείτε ξανά, θα δείτε το βαν να μπαίνει στο πάρκινγκ καθώς το drone προσεγγίζει το έδαφος».
Αρχικά το πλάνο ήταν διαφορετικό
Το απίστευτο αυτό πλάνο δεν ήταν προγραμματισμένο να γίνει έτσι εξ αρχής. «Η πρώτη ιδέα ήταν το drone να απογειωθεί και να συνεχίσει να πετά πάνω από τον «τόπο του εγκλήματος», και έπειτα να συνεχίσει την πτήση του» αναφέρει ο Μπαραντίνι. «Αυτό υποτίθεται πως θα ήταν το τέλος του επεισοδίου. Όμως μετά από το πρώτο γύρισμα, ο Τόμπι Μπέντλεϊ, σύμβουλος του Netflix, είπε: «Δεν θα ήταν τέλειο αν μπορούσαμε να έχουμε τον Στίβεν στο τέλος;».
Παραλίγο να μην συμβεί
«Τα γυρίσματα για κάθε επεισόδιο διαρκούσαν περίπου μια εβδομάδα. «Θα κάναμε ένα γύρισμα το πρωί και ένα το απόγευμα κάθε μέρα» αναφέρει ο Γκρέιαμ. «Την Τετάρτη, ο Τόμπι είχε την ιδέα που προαναφέρθηκε. «Ωχ, αυτό μας αφήνει μόνο την Πέμπτη και την Παρασκευή για να το πετύχουμε. Την Πέμπτη οι άνεμοι ήταν πολύ δυνατοί.
Το πρωί της Παρασκευής οι άνεμοι ήταν καλοί, όμως το drone ταλαντεύτηκε και έπεσε». Το plan B σχεδιάστηκε γρήγορα και δεν περιλάμβανε το drone. Το επεισόδιο θα τελείωνε με ένα κοντινό στον Γκρέιαμ κοντά στον τόπο όπου συνέβη η δολοφονία. «Το απόγευμα της Παρασκευής ήταν η τελευταία μας ευκαιρία» αναφέρει ο Γκρέιαμ. «Είναι η τελευταία λήψη. Ας δούμε τι θα συμβεί. Βρισκόμαστε όλοι στην ίδια σελίδα. Είμαστε όλοι αφοσιωμένοι σε αυτό. Και η τελευταία λήψη είναι η λήψη την οποία βλέπετε».
Η αναζήτηση των σημείων
Η «Εφηβεία» έχει πολύ περισσότερα κινούμενα αντικείμενα και κάθε επεισόδιο γυρίστηκε σε διαφορετικές τοποθεσίες. «Ο Ματ και εγώ είχαμε τον χάρτη της περιοχής και από εκεί ξεκινήσαμε να σχεδιάζουμε» δήλωσε ο Μπαραντίνι. «Πριν ακόμα οι ηθοποιοί έρθουν στο σετ, θα είχαμε χαρτογραφήσει όλο το επεισόδιο με τις κάμερες».
Το μεγαλύτερο μέρος του πρώτου επεισοδίου λαμβάνει χώρα σε ένα αστυνομικό τμήμα. Πρόκειται όμως για ένα σκηνικό και όχι για πραγματικό αστυνομικό τμήμα. «Βρήκαμε ένα σημείο στο Pontefract». Όμως το σπίτι στο οποίο έγινε η έφοδος της Αστυνομίας πριν τη σύλληψη, είναι πραγματικό σπίτι. «Χρειαζόταν να βρούμε ένα σπίτι σε απόσταση τριών λεπτών οδήγησης από το στούντιο. Χρειάστηκε αρκετό σχεδιασμό».
Παραλίγο να τους προδώσει η φωνή του πρωταγωνιστή
Το τρίτο επεισόδιο, είναι ένα τετ – α – τετ του 13χρονου πρωταγωνιστή με την παιδοψυχολόγο Έριν Ντόχερτι. Με δεδομένο ότι πρόκειται για την πρώτη δουλειά του νεαρού πρωταγωνιστή, το εγχείρημα ήταν ιδιαίτερα δύσκολο. Υπήρξαν πάρα πολλές λήψεις του επεισοδίου. «Σ’ αυτή που τελικά χρησιμοποιήθηκε ο Όουεν είχε πολύ άσχημο βήχα» λέει η Ντόχερτι.
«Όμως ο Φιλ το λάτρεψε» συμπληρώνει η ίδια. Από την πλευρά του ο πρωταγωνιστής αναφέρει: «Ούρλιαζα και φώναζα σε κάθε λήψη, δύο φορές την ημέρα. Οπότε καταλαβαίνετε, ο λαιμός μου είχε πρόβλημα. Όμως στην τελική λήψη, ακουγόμουν λες και κάπνιζα για 30 χρόνια».
Ο Owen Cooper υποδύεται στο Adolescence τον 13χρονο Jamie Miller
Είναι ο πρώτος στην οικογένειά του που ασχολήθηκε με την υποκριτική. Η μητέρα του εργάζεται ως φροντιστής και ο πατέρας του στον τομέα της πληροφορικής.
Άρχισε να παρακολουθεί εβδομαδιαία μαθήματα θεατρικής αγωγής, τα οποία πίστευε ότι θα ήταν απλώς ένα χόμπι και δεν θα έφτανε πουθενά. Πήγαινε στη σχολή The Drama Mob, μία φορά την εβδομάδα, την οποία συνίδρυσε η πρωταγωνίστρια του Coronation Street, Tina O'Brien.
Έκανε το ντεμπούτο του στο Netflix
Ο πρώτος του ρόλος ως ηθοποιός είναι αυτός στη σειρά Adolescence. Ο βραβευμένος με BAFTA Stephen Graham εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ στην πρώτη του οντισιόν, ώστε όταν ο Cooper έφυγε από το δωμάτιο, γύρισε στον συν-σεναριογράφο Jack Thorne και είπε "Νομίζω ότι αυτός είναι".
Ο ρόλος του Μπραντ Πιτ στην πολυσυζητημένη σειρά Adolescence
Κατά κάποιο τρόπο στη σειρά έχει έναν ρόλο και ο Μπραντ Πιτ, όχι μπροστά από την οθόνη, αλλά πίσω από τις κάμερες αφού είναι ένας από τους εκτελεστικούς παραγωγούς της σειράς.
Η σειρά δημιουργήθηκε από την εταιρεία παραγωγής Plan B Entertainment, την οποία ίδρυσε ο Μπραντ Πιτ. Η Plan B έχει στο ενεργητικό της βραβευμένες ταινίες, όπως Moonlight, 12 Years a Slave και The Departed, ενώ το Adolescence παρουσιάστηκε αρχικά στην εταιρεία πριν καταλήξει στο Netflix.
Ο σκηνοθέτης της σειράς, Φίλιπ Μπαραντίνι μιλώντας στο Radio Times αναφέρθηκε στη συνομιλία του με τον Μπραντ Πιτ για το project, δηλώνοντας: «Ο Μπραντ ήταν στο τηλέφωνο μαζί μας και ο ενθουσιασμός του ήταν απίστευτος».
Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να αναφερθούμε στην εφηβική ψυχολογία.
Τι είναι η εφηβεία;
Η εφηβεία είναι μια ηλικιακή περίοδος που αρχίζει με το τέλος της παιδικής ηλικίας και αυτό μπορεί να είναι από τα 10 – 14 χρόνια στα κορίτσια και διαρκεί έως περίπου τα 19 χρόνια.
Η εφηβεία είναι ένα στάδιο μετάβασης ή μεταμόρφωσης από παιδί σε ενήλικα. Όταν η Γαλλίδα ψυχαναλύτρια, Φρανσουάζ Ντολτό αναφερόταν στο μεταβατικό στάδιο της εφηβείας συνήθιζε να λέει ότι ο έφηβος μοιάζει με τον αστακό κατά την εποχή που αλλάζει το κέλυφός του. Πολλοί γονείς βιώνουν έντονη ανησυχία για το πότε θα φτάσει η στιγμή που τα παιδιά τους θα μπουν στην εφηβεία. Την περιμένουν κάπως σαν αρρώστια που θα κάνει τον κύκλο της.
Δεν είναι όμως απαραίτητο η εφηβεία να είναι μια ταραχώδης και προβληματική περίοδος για τους γονείς και για τα παιδιά, αλλά ακόμη και αν είναι μια περίοδος με αναταράξεις, για τους περισσότερους γονείς είναι η ευκαιρία να προσδιορίσουν διαφορετικές σχέσεις με τα παιδιά τους που βρίσκονται στο δρόμο προς την ενηλικίωση.
Κατά τη διάρκεια αυτής της μετάβασης συμβαίνουν διάφορες βιολογικές, σωματικές και ψυχολογικές αλλαγές, οι οποίες επηρεάζουν το πώς ο έφηβος
- αισθάνεται
- βλέπει τον εαυτό του και το σώμα του και πόσο εκτιμά τον εαυτό του
- αλλάζει ενδιαφέροντα, απόψεις και ιδέες
- συμπεριφέρεται γενικά
- συμπεριφέρεται προς τους άλλους
- σκέφτεται το μέλλον του
- πώς οι άλλοι αντιμετωπίζουν τον έφηβο
Ο έφηβος βιώνει μια αντίφαση, ένα μπέρδεμα. Από τη μια θέλει να μεγαλώσει, να ανεξαρτητοποιηθεί και από την άλλη αυτή η μετάβαση τον φοβίζει και θέλει να παραμείνει παιδί.
Απώτερος σκοπός αυτών των διεργασιών, του πειραματισμού και του προσωπικού ψαξίματος είναι να βρει ο έφηβος μια ταυτότητα με την οποία θα είναι ο ίδιος ικανοποιημένος και θα τροφοδοτείται από τα θετικά σχόλια τρίτων.
Όταν αυτές οι αλλαγές είναι ακραίες και επηρεάζουν τη λειτουργικότητά του εφήβου, όταν παρατηρούνται αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, παρατεταμένη θλίψη ή όταν ο έφηβος αναφέρει αυτοκτονικό ιδεασμό, τότε ο γονιός θα πρέπει να απευθυνθεί σε ειδικό ψυχικής υγείας διότι αυτές οι αλλαγές μπορεί να κρύβουν από πίσω τους κάποια παιδοψυχιατρική διαταραχή.
Γιατί ο έφηβος φαίνεται να βάζει τους φίλους του πάνω από την οικογένεια του;
Η φιλία είναι πολύ σημαντική στη ζωή του εφήβου. Οι στενές σχέσεις του με τους συνομήλικούς του τον βοηθούν να εξερευνήσει τον εαυτό του και τον κόσμο γύρω του, επηρεάζουν την κοινωνική και συναισθηματική του ανάπτυξη και βοηθούν στην ανεξαρτητοποίηση του.
Αρχικά οι σχέσεις είναι με άτομα περίπου της ίδιας ηλικίας και του ιδίου φύλου για να μπορέσει στη συνέχεια να αναπτύξει στενές σχέσεις με το αντίθετο φύλο.
Η μαζική επένδυση στην ομάδα και η απομάκρυνση από την οικογένεια συχνά αγχώνει τους γονείς διότι νιώθουν ότι χάνουν τον έλεγχο. Γνωρίστε τους φίλους του παιδιού σας και μιλήστε μαζί τους, ενθαρρύνετε τον έφηβο να προσκαλεί τους φίλους του στο σπίτι σας. Βάλτε όρια στον χρόνο και τις ημέρες που θα βρίσκεται με τους φίλους του. Προσπαθήστε να προγραμματίζει τις εξόδους του για το Σαββατοκύριακο.
Ο έφηβος κάποτε δυσκολεύεται να πάρει αποστάσεις, για να σχηματίσει μια αντικειμενική γνώμη για τους φίλους του και δεν είναι εύκολο να επηρεάσεις το παιδί σου για να απομακρυνθεί από κάποιον που εσύ ως γονιός θεωρείς αρνητική επιρροή. Προσπαθήστε μέσα από συζήτηση να αναφέρετε την άποψή σας για τις επιπτώσεις συγκεκριμένων συμπεριφορών. Η επιρροή των φίλων είναι σημαντική, αλλά εξίσου σημαντική είναι και η μακροπρόθεσμη επιρροή της οικογένειας.
Ενθαρρύνετε το παιδί σας να επενδύσει σε έναν ευρύτερο κοινωνικό κύκλο. Οι καυγάδες μεταξύ φίλων δεν είναι σπάνιοι και κάποιες φορές ο έφηβος απογοητεύεται από τους φίλους του.
Πρέπει να είμαστε φίλοι με τα παιδιά μας ή γονείς με μια καλή σχέση και επικοινωνία;
Οι έφηβοι έχουν ήδη διαλέξει τους φίλους με τους οποίους θα συμπορευθούν για το επόμενο διάστημα μέσα στη κοινή εξερεύνηση του εαυτού τους και του κόσμου. Ο έφηβος χρειάζεται να νιώθει ότι οι γονείς του είναι εκεί για να του προσφέρουν στήριξη, κατανόηση, ασφάλεια και ενθάρρυνση.
Η επικοινωνία μεταξύ έφηβου και γονιών πρέπει να παραμείνει ανοιχτή με οποιοδήποτε κόστος.
Οι γονείς χρειάζεται να κατανοήσουν ότι ο έφηβος στη διαδικασία της ανεξαρτητοποίησης και της προσπάθειας να βρει μια νέα ταυτότητα θα αμφισβητήσει το ρόλο και την εξουσία τους, θα δοκιμάσει τα όρια τους, θα τους απομυθοποιήσει και θα συγκρουστεί μαζί τους, για να μπορέσει να πάρει απόσταση και να δημιουργήσει νέες σχέσεις.
Ο έφηβος δεν σταματά να χρειάζεται όρια επειδή έγινε 16 ή 17 χρονών.
Γιατί ο έφηβος είναι πια καλωδιωμένος με ένα κινητό τηλέφωνο, ένα τάμπλετ, τον υπολογιστή ή το ηλεκτρονικό παιχνίδι;
Οι τηλεφωνικές συνομιλίες, τα μηνύματα, οι βιντεοκλήσεις και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια αποτελούν το επίκεντρο της κοινωνικής ζωής των εφήβων και αυτή η επικοινωνία τους είναι πλέον απαραίτητη. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το διαδίκτυο τους επιτρέπουν πλέον να μιλούν και να παίζουν με ομάδα συνομηλίκων. Όταν υπάρχει βιντεοκλήση εκμηδενίζεται η απόσταση μεταξύ τους. Όταν ο έφηβος δεν είναι έξω με τους φίλους του, τότε είναι αυτοί μέσα στο σπίτι μαζί του, μέσω του κινητού, του τάμπλετ ή του υπολογιστή.
Οι διαφωνίες μεταξύ γονιών και εφήβων για τη χρήση των ηλεκτρονικών μέσων είναι συχνές. Οι γονείς εκνευρίζονται όταν :
- οι λογαριασμοί του τηλεφώνου αυξάνονται
- το κινητό και το τάμπλετ γίνονται επέκταση του χεριού του παιδιού τους, ειδικά την ώρα του φαγητού
- την ώρα της μελέτης το fb είναι ανοιχτό στο γραφείο, με τα παράθυρα συνομιλιών να ανοιγοκλείνουν
- τη νύχτα το κινητό είναι κάτω από το μαξιλάρι
- αισθάνονται ότι το παιδί τους σπαταλά το χρόνο του
Ποιοι είναι οι πιο σοβαροί κίνδυνοι των ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας και διασκέδασης;
- Αρνητικές συνέπειες στη σχολική ζωή.
- Είναι μόνιμα κουρασμένος διότι δεν κοιμάται αρκετά.
- Επηρεάζεται αρνητικά η γλωσσική έκφραση.
- Μειώνεται η ανάγκη για συνεύρεση με φίλους.
- Αποξένωση του παιδιού από την οικογένεια.
- Κίνδυνοι της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας.
- Ηλεκτρονική παρενόχληση, εκφοβισμός, εκβιασμός και sexting
- ΕΞΑΡΤΗΣΗ !!!!
Με ποιον τρόπο προστατεύουμε τα παιδιά μας από τους κινδύνους των κινητών, ηλεκτρονικών παιχνιδιών και διαδικτύου;
Είναι σημαντικό οι γονείς να συμφωνήσουν με τον έφηβο κανόνες και όρια, ανάλογα με την ηλικία του, πριν καν αγοράσουν το κινητό, το τάμπλετ ή τον υπολογιστή. Να συζητήσουν μαζί του τους κινδύνους και στο πώς να χρησιμοποιεί το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με ασφάλεια.
- Λειτουργήστε ως πρότυπο.
- Εγκαταστήστε προγράμματα και εργαλεία γονικού ελέγχου.
- Βάλτε όριο στον χρόνο επικοινωνίας.
- Βάλτε όριο στον χρόνο διασκέδασης.
- Δεν επιτρέπεται να μοιράζεται προσωπικά στοιχεία.
- Δεν επιτρέπεται να μιλά με αγνώστους.
- Αν νιώθει άβολα ή ότι απειλείται κατά τη διάρκεια κάποιας επικοινωνίας να ζητήσει τη βοήθειά σας.
Πώς αντιμετωπίζουμε την υπερβολική χρήση και την εξάρτηση;
Εάν θεωρείτε ότι το παιδί σας έχει ξεπεράσει τα όρια της χρήσης των ηλεκτρονικών μέσων εις βάρος των άλλων δραστηριοτήτων στη ζωή του, αν μένει ξύπνιος μέχρι αργά, αν οι σχολικές του επιδόσεις έχουν μειωθεί σημαντικά, θα πρέπει να συζητήσετε μαζί του και να ξαναβάλετε όρια και κανόνες από την αρχή. Στις πιο ακραίες περιπτώσεις το κινητό μένει εκτός υπνοδωματίου την ώρα του διαβάσματος και του ύπνου, ενώ ο υπολογιστής και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια μετακομίζουν στο σαλόνι ή αφαιρούνται για κάποιο χρονικό διάστημα.
Αν γίνεται επιθετικός όταν του λέτε να διακόψει το ηλεκτρονικό παιχνίδι ή να μειώσει τη χρήση του κινητού ή αν πιστεύετε ότι είναι εξαρτημένος, τότε πρέπει να απευθυνθείτε σε ειδικό.
Πώς προσεγγίζουμε τη σεξουαλική ωρίμανση του έφηβου γιου ή της κόρης μας για να τους βοηθήσουμε να έχουν μια υγιή σεξουαλική ζωή;
Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, ταυτόχρονα με τις ορμονικές και σωματικές αλλαγές, το ενδιαφέρον και η ενασχόληση με το σεξ αυξάνεται κατακόρυφα. Η ενασχόληση μπορεί να είναι σε επίπεδο εξερεύνησης στο διαδίκτυο, αυνανισμού ή ακόμα και ολοκλήρωσης σεξουαλικών σχέσεων.
Η σεξουαλική αγωγή θα πρέπει να ξεκινά από μικρή ηλικία αλλά το σεξ παραμένει ακόμα ένα θέμα ταμπού για πολλούς γονιούς και παιδιά, με αποτέλεσμα η περισσότερη πληροφόρηση γύρω από το θέμα να προέρχεται από άλλες πηγές και όχι από τους γονείς. Η έλλειψη πληροφόρησης ή η παραπληροφόρηση μπορεί να οδηγήσει σε έντονο άγχος ή άλλα συναισθηματικά προβλήματα.
Ποιος από τους δύο γονείς πρέπει να μιλά στα παιδιά για το σεξ;
Είναι σημαντικό η πληροφόρηση να προέρχεται από τον γονιό του αντίστοιχου φύλου, όταν αυτό είναι δυνατόν.
Εάν δεν έχετε μιλήσει στα παιδιά σας για το σεξ μέχρι την εφηβεία κάντε το άμεσα, με ειλικρίνεια και χωρίς υπεκφυγές. Οι απορίες των εφήβων είναι άπειρες, αλλά κάποιες από τις πιο συχνές ερωτήσεις εκτός από αυτές για την αντισύλληψη και την αποφυγή της εγκυμοσύνης, έχουν σχέση με τον αυνανισμό, τη στύση, τον παρθενικό υμένα, τον οργασμό και την ομοφυλοφιλία/σεξουαλική ταυτότητα. Η πληροφόρηση προσφέρει προστασία και πρόληψη. Οι έφηβοι πρέπει να γνωρίζουν τις μεθόδους αντισύλληψης, τι να κάνουν αν συμβεί κάποιο ατύχημα, για το τεστ Παπανικολάου, για τα εμβόλια HPV και για τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα. Η συζήτηση φυσικά δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στο σεξ, αλλά θα πρέπει να περιλαμβάνει θέματα δυναμικών και ισοτιμίας της σχέσης, καθώς και σεβασμού των επιθυμιών του άλλου, ειδικά όσον αφορά το θέμα ολοκλήρωσης της σχέσης.
Γιατί στην εφηβεία ξεκινούν οι “κακές συνήθειες” όπως το ποτό και το κάπνισμα;
Ο έφηβος θέλει να δοκιμάσει πράγματα, να πειραματιστεί και να ζήσει έντονες στιγμές. Θέλει επίσης να νιώσει ότι ανήκει σε μια ομάδα, να νιώσει και να δείξει πιο μεγάλος. Το ποτό σε κάποιους φέρνει κέφι και σε άλλους λειτουργεί ως χαλαρωτικό και έτσι ο έφηβος το χρησιμοποιεί ως καταλύτη στο πλαίσιο της κοινωνικοποίησης.
Η υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος συνδέεται με διάφορους κίνδυνους και ο μεθυσμένος έφηβος γίνεται αυτόματα ευάλωτος και επικίνδυνος. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι γονείς δεν έχουν ιδέα ότι τα παιδιά τους κάνουν υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μέχρι να αρχίσουν να συσσωρεύονται τα προβλήματα ή να έχει αδειάσει η κάβα του σπιτιού.
Τι κάνουμε αν καταλάβουμε ότι το παιδί μας πίνει;
Του μιλάμε. Προσπαθούμε να καταλάβουμε πόσο σοβαρό είναι το θέμα και για ποιους λόγους πίνει. Αυξάνουμε την επιτήρηση, μειώνουμε τις ευκαιρίες κατανάλωσης εντός και εκτός οικίας, κλειδώνουμε την κάβα, ενημερώνουμε για τους κίνδυνους και τις κοινωνικές συνέπειες και προσπαθούμε να το κατευθύνουμε, όσο αυτό είναι δυνατόν, σε ποιο θετικές παρέες και δραστηριότητες. Αν αυτό δεν έχει αποτέλεσμα απευθυνόμαστε σε ειδικό.
Τι κάνουμε αν καταλάβουμε ότι το παιδί μας καπνίζει;
Η πρόληψη είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας. Μιλάμε και ενημερώνουμε το παιδί μας από μικρή ηλικία για τις κοινωνικές συνέπειες του καπνίσματος και τις βλαβερές επιπτώσεις στην υγεία. Αποφεύγουμε οι ίδιοι το κάπνισμα αν θέλουμε να λειτουργήσουμε ως θετικά πρότυπα. Προετοιμάστε το παιδί σας για τη στιγμή που θα του προσφέρουν τσιγάρο και πώς να το αντιμετωπίσει. Αν είμαστε οι ίδιοι καπνιστές προσπαθούμε να το κόψουμε και αν δεν μπορούμε τότε μιλάμε στο παιδί μας με ειλικρίνεια για την δική μας εξάρτηση στο κάπνισμα και τη νικοτίνη. Εξηγούμε ότι στην κοινωνική ομάδα των ενηλίκων, σε χώρους εστίασης και φιλοξενίας, αλλά και στον εργασιακό χώρο το κάπνισμα θεωρείται πλέον μια μειονεκτική έως αντικοινωνική εξάρτηση.
Δεν είναι μαγκιά να καπνίζουμε με το παιδί μας και δεν είμαστε υποχρεωμένοι να του αγοράζουμε τσιγάρα ή να ανεχόμαστε το κάπνισμα μέσα στο σπίτι.
Γιατί αρέσουν στους έφηβους τα εκκεντρικά κουρέματα, η δερματοστιξία (τατουάζ) και τα τρυπήματα (body piercing);
Είναι ο τρόπος με τον οποίο ο έφηβος προσπαθεί να αναδείξει την δική του ξεχωριστή προσωπικότητα, να κάνει την επανάστασή του, αλλά ταυτόχρονα να ανήκει σε μια ομάδα. Τις περισσότερες φορές, όπως περνάει μια μόδα, έτσι περνάει και η ανάγκη του έφηβου να επιβάλει το στίγμα του. Τα τατουάζ και τα τρυπήματα, εκτός από διαφορετικότητα, δηλώνουν δύναμη και αντοχή στον πόνο και σε κάποιες περιπτώσεις εκφράζουν ψυχικό πόνο.
Τα τρυπήματα εξαφανίζονται πιο εύκολα από τα τατουάζ, αλλά οι περισσότερες περιοχές, εκτός του λοβού του αυτιού είναι πιο επιρρεπείς σε μόλυνση και αιμορραγία.
Τι κάνουμε όταν μας ανακοινώσει την επιθυμία του για τατουάζ ή άλλο ένα τρύπημα;
Μην αντιδράσετε με φωνές διότι είναι πιθανόν να το κάνει κρυφά και να το μάθετε μετά από χρόνια. Συζητήστε μαζί του τους λόγους για τους οποίους θέλει να το κάνει και τι θέλει να εκφράσει, τους κινδύνους και τις επιπλοκές, τον πόνο, την φροντίδα του τραύματος, τον χρόνο επούλωσης και τη μονιμότητα της επιλογής του. Συζητήστε επίσης μαζί του πού είναι επιτρεπτό τα φορά τα σκουλαρίκια και πού όχι. Αν δεν είναι αποφασισμένος, προτείνετε να το σκεφτεί λίγο ακόμα. Αν δεν μπορείτε να του αλλάξετε γνώμη προσφερθείτε να τον συνοδέψετε.
Πηγή: ADOLESCENCE: ΜΙΑ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΣΕΙΡΑ-ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ
Με αφορμή τη σειρά «Adolescence» του Netflix, για την οποία μιλάνε όλοι, ζητήσαμε από την ψυχολόγο και κοινωνική ερευνήτρια Αγνή Μαριακάκη να φωτίσει άγνωστες πλευρές της εφηβείας.
Η συζήτηση γύρω από την εφηβεία, την παραβατικότητα σε νεαρές ηλικίες, τα social media και το cyberbulling έχει φουντώσει, με αφορμή την κυκλοφορία της σειράς-φαινομένου «Adolescence».
Η ψυχολόγος και κοινωνική ερευνήτρια, Αγνή Μαριακάκη, αναλύει τα καυτά ζητήματα που αναδεικνύει η σειρά, αναλύει τον τρόπο που οι έφηβοι βιώνουν τις αλλαγές στη ζωή τους και συζητά για τον ρόλο των γονέων, των εκπαιδευτικών και της κοινωνίας στην ψυχοσυναισθηματική τους ανάπτυξη.
Εφηβεία και παραβατικότητα: Όλα όσα φέρνει στην επιφάνεια η σειρά-φαινόμενο «Adolescence»
– Γιατί πιστεύετε ότι έχει γίνει χαμός με τη σειρά «Adolescence»;
Eπειδή αναδεικνύει κάτι που όλοι βλέπουμε γύρω μας, δηλαδή την άνοδο της εφηβικής παραβατικότητας, και μιας επιθετικότητας –ψηφιακής ή μη– που μπορεί να φτάνει στα άκρα.
– Γιατί μας δυσκολεύει τόσο πολύ να κατανοήσουμε και να επικοινωνήσουμε με τους έφηβους;
Επειδή για να κατανοήσεις έναν έφηβο, πρέπει να έχεις πρώτα συμφιλιωθεί με τον δικό σου έφηβο εαυτό – κι αυτό δεν είναι εύκολο για κανέναν. Οι περισσότεροι ενήλικες κουβαλάνε μέσα τους έναν έφηβο που δεν τον άκουσαν, δεν τον σεβάστηκαν, δεν τον άφησαν να μιλήσει, να θυμώσει, να κάνει λάθη. Οπότε, όταν βλέπουν μπροστά τους έναν νέο άνθρωπο που διεκδικεί χώρο, αυτονομία, ειδικά με βία και ένταση, αντιδρούν, αντί να αφουγκραστούν.
Μας δυσκολεύει, γιατί ο έφηβος δεν μας χαρίζει τίποτα εύκολα. Ούτε την εμπιστοσύνη του, ούτε την προσοχή του. Δεν απαντά με ναι ή όχι. Απαντά με βλέμματα, σιωπές, ειρωνεία, πόρτες που κλείνουν. Και απαιτεί από εμάς υπομονή, ενσυναίσθηση, ελευθερία και όρια ταυτόχρονα – τέσσερα πράγματα που σπάνια μάθαμε να προσφέρουμε μαζί.
Επιπλέον, ο κόσμος στον οποίο μεγαλώνουν οι σημερινοί έφηβοι δεν μοιάζει με τον κόσμο που ξέραμε. Σήμερα, ο κόσμος είναι ψηφιακός, γρήγορος, υπερφορτωμένος, ασταθής. Κι αν δεν μπούμε με περιέργεια στο σύμπαν τους, όχι με αίσθημα υπεροχής, θα είμαστε πάντα «εκτός».
Τέλος, επειδή ο έφηβος μάς καθρεφτίζει. Μας δείχνει τι φοβόμαστε: την αλήθεια, τη ρήξη, το άγνωστο, την ανάγκη για νόημα. Κι αυτό, ναι, είναι άβολο. Αλλά και βαθιά λυτρωτικό, όταν το αντέξεις.
– Ποια είναι η επίδραση των social media στην ψυχική υγεία των εφήβων; Μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη βίαιων συμπεριφορών στην εφηβεία;
Βεβαίως. Κι αυτό επειδή ένα smartphone είναι ένα ψυχαγωγικό σύστημα που ανανεώνεται συνέχεια, αγγίζει όλες τις αισθήσεις και ταξιδεύει τη φαντασία χωρίς όρια και χωρίς φραγμούς. Το αποτέλεσμα είναι ότι ένας έφηβος έχει τη δυνατότητα να ξεφύγει από τα αρνητικά και δύσκολα συναισθήματά του στο διαδίκτυο, να ξεχαστεί, να αποφορτιστεί, να εκτονωθεί στα βίντεο του TikTok. Κι έτσι δεν μαθαίνει να «χωρά» τα δύσκολα συναισθήματα, να τα επεξεργάζεται και να τα αντέχει. Παραμένουν ωμά, ανεπεξέργαστα και καταπιεσμένα, και το ξέσπασμά τους θα είναι τότε βίαιο και ανεξέλεγκτο.
Επιπλέον, τα social media έχουν μετατρέψει την εφηβεία σε έναν διαρκή διαγωνισμό δημοτικότητας. Η συνεχής σύγκριση, η ανάγκη για likes, η επιδίωξη να δημιουργούν έναν προσεγμένο εικονικό εαυτό εξαντλούν ψυχικά τα παιδιά. Η συνεχής σύγκριση στην περίοδο της εφηβείας δημιουργεί άγχος και κατάθλιψη. Ο διαδικτυακός εκφοβισμός δεν σταματά στο σχόλασμα, ακολουθεί τους έφηβους παντού. Η βία γίνεται περιεχόμενο. Παιχνίδια, challenges, viral σκηνές που περνούν το μήνυμα «δες πόσο δυνατό σε κάνει η σκληρότητα».
Όταν ένας έφηβος βλέπει καθημερινά ότι η βία είναι αποδεκτή, διασκεδαστική, ακόμα και επιβραβευμένη, αρχίζει να τη μιμείται. Κι όταν αισθάνεται αόρατος στο σπίτι του, αναζητά αναγνώριση μέσα από αυτή. Η σειρά «Adolescence» μας έδειξε αυτόν τον κώδικα επικοινωνίας, τη «γλώσσα» που χρησιμοποιούν τα παιδιά στην εφηβεία για να κρύβουν και να εκφράζουν ταυτόχρονα τον πόνο τους.
– Πώς μπορεί η οικογένεια να υποστηρίξει ένα παιδί στην εφηβεία που ρέπει προς την παραβατικότητα;
Ο έφηβος που ρέπει προς την παραβατικότητα προσπαθεί μέσα από αυτήν να βρει τη δύναμή του, να αισθανθεί σημαντικός, ορατός, ικανός να επιβληθεί, να υπερισχύσει. Με άλλα λόγια, ο έφηβος που ρέπει στην παραβατικότητα νιώθει αδύναμος, κατώτερος και αόρατος. Και είναι τότε ακριβώς που η οικογένεια συναισθηματικά τον εγκαταλείπει καταφεύγοντας σε κηρύγματα, σε φοβέρες, σε τιμωρίες που αποδεδειγμένα επιτείνουν το πρόβλημα. Δεν υπάρχει καμιά περίπτωση να βοηθηθεί ο παραβατικός έφηβος, αν πρώτα δεν νιώσει ασφαλής. Αυτή είναι η προϋπόθεση. Ο γονιός νομίζει ότι αποσύροντας την αγάπη, και μέσα από τις φωνές και τους καυγάδες θα «συμμορφώσει» το παιδί. Αλλά θα συμβεί το αντίθετο. Θα το αποξενώσει.
Η πρώτη δουλειά του γονιού είναι να εξασφαλίσει ότι το παιδί του τον νιώθει δίπλα του, ότι νιώθει την αποδοχή και την αγάπη. Ότι έχει αξία για τους γονείς του, χωρίς να χρειάζεται να αποδείξει το παραμικρό. Κι από κει και πέρα, τα παιδιά χρειάζονται χρόνο με τους γονείς. Χρόνο επικοινωνίας, συνύπαρξης, σύνδεσης. Να μπορέσει να δει μέσα από τα μάτια των γονιών του τον καλύτερο εαυτό του, την αξία και την πολυτιμότητά του.
Πολλοί γονείς θα πουν ότι τίποτα από αυτά δεν πιάνει, το παιδί μου δεν μιλά ποτέ μαζί μου, κλείνεται στο δωμάτιο του και είναι σαν ξένος στο σπίτι. Δεν ξέρω καν τι του συμβαίνει από τότε που μπήκε στην εφηβεία. Και είναι λογικό αν βαφτίζουμε ως «επικοινωνία» τον δικό μας μονόλογο προς το παιδί, έναν μονόλογο γεμάτο «πρέπει», «πρόσεχε», «εγώ στην ηλικία σου…»
– Η τοξική αρρενωπότητα μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη βίαιων συμπεριφορών στους εφήβους;
Δεν δέχομαι τον όρο «τοξική αρρενωπότητα». Στοχοποιούμε την ανδρική βία κι επιθετικότητα επειδή εξωτερικεύεται, είναι φανερή, ορατή. Η θηλυκή τοξικότητα περνά κάτω από τα ραντάρ μας, επειδή είναι καλυμμένη, εξευγενισμένη, αλλά δεν παύει να είναι εξίσου καταστροφική. Η τοξική θηλυκότητα έχει να κάνει με το body shaming των αγοριών, με τη βίαιη απόρριψη ή τον διασυρμό όσων δεν είναι δημοφιλείς, με συμμαχίες και κλίκες, με εσωτερικές ιεραρχίες και αποκλεισμό των αδύναμων. Με μια ψεύτικη ευγένεια και επιφανειακή αποδοχή που χρησιμοποιείται για κοινωνικό έλεγχο και εξουσία. «Αν δεν κάνεις αυτό δεν είσαι φίλη μου», «δεν αξίζεις, θα σε βγάλω από το γκρουπ». Δεν είναι θέμα φύλου. Το πρόβλημα είναι οι τοξικές συμπεριφορές που υπονομεύουν την αυτοεκτίμηση, τη συναισθηματική ασφάλεια και την ψυχική υγεία των συνομηλίκων.
– Ποια προληπτικά μέτρα μπορούν να ληφθούν για την αντιμετώπιση της νεανικής βίας και ποιος είναι ο ρόλος των ψυχολόγων;
Για να προλάβουμε τη νεανική βία, πρέπει πρώτα να προλάβουμε τη σιωπή. Τη σιωπή γύρω από τα συναισθήματα, το σώμα, τον θυμό, την ενοχή, την ανάγκη για αποδοχή. Παιδιά περνούν από ηλικία σε ηλικία χωρίς ποτέ να τα ρωτήσει κανείς «πώς νιώθεις μέσα σου;». Και τότε, το ένστικτο της βίας –ακατέργαστο και ασύνορο– γίνεται γλώσσα. Εκδίκηση. Αυτοεπιβεβαίωση.
Ο ρόλος των ψυχολόγων είναι να ανοίγουν τον δρόμο προς τον εαυτό, όταν ο δρόμος προς τον άλλον έχει ήδη γεμίσει εμπόδια. Να χτίζουν τόπους ασφάλειας όπου το παιδί δεν θα είναι ούτε κακό ούτε θύμα, αλλά πλάσμα πολύτιμο που αξίζει να ακούγεται η ψυχή του.
Ο ψυχολόγος βοηθά τα παιδιά να αποκωδικοποιήσουν τον θυμό τους και να τον εκφράσουν με λέξεις, όχι με γροθιές ή emoji. Συμμετέχει στην εκπαίδευση γονέων και εκπαιδευτικών, ώστε να αναγνωρίζουν έγκαιρα τα σημάδια απορρύθμισης. Και κυρίως, διεκδικεί χώρο για την ψυχική υγεία των παιδιών σε ένα σύστημα που έχει αφήσει ελάχιστο χρόνο για τη ζωή, επειδή «πρέπει» να προλάβουμε την ύλη των μαθημάτων.
– Ποιος είναι ο ρόλος των εκπαιδευτικών στην πρόληψη της βίας και στην ανάπτυξη υγιών προτύπων συμπεριφοράς;
Ο εκπαιδευτικός είναι συχνά ο πρώτος ενήλικας που μπορεί να δει πίσω από το βλέμμα ενός παιδιού. Πριν καν από τους γονείς. Είναι ο άνθρωπος που έχει μπροστά του τον μικρό πρωταγωνιστή της βίας, πριν ξεκινήσει το επεισόδιο.
Ο ρόλος του δεν είναι απλώς να διδάσκει, αλλά να μοντελοποιεί με το ίδιο του το είναι τι σημαίνει σεβασμός, αλήθεια, όρια και φροντίδα. Να δημιουργεί χώρους έκφρασης μέσα στην τάξη, όπου τα παιδιά θα μιλούν με τα χείλη και όχι μόνο με τα πλήκτρα. Να αναγνωρίζει τις μορφές «σιωπηλής» βίας: το shaming, την απομόνωση, τον ανταγωνισμό, την εσωστρέφεια που μετατρέπεται σε επιθετικότητα.
Να είναι παρών, όχι μόνο ως αξιολογητής, αλλά ως μάρτυρας της ψυχής του παιδιού. Η παρουσία ενός εκπαιδευτικού που δεν φοβάται τη συζήτηση για τη σεξουαλικότητα, τα συναισθήματα, τις σχέσεις, τα λάθη, είναι από μόνη της πράξη πρόληψης. Είναι η απάντηση σε μια κοινωνία που τρέχει να μορφώσει παιδιά, αλλά ξεχνά να τα αγκαλιάσει όταν πονούν, όταν θυμώνουν, όταν χάνουν τον εαυτό τους. Μόνο που ο εκπαιδευτικός των σχολείων μας σήμερα βρίσκεται εγκλωβισμένος και αυτός σε ένα απαρχαιωμένο σύστημα, που δεν βοηθά. Γι' αυτό και οι δάσκαλοι είναι σήμερα οι πιο αφανείς μας ήρωες.
– Ποια προληπτικά μέτρα μπορούν να ληφθούν για την αντιμετώπιση της νεανικής βίας;
Δεν ξέρω αν το ποτάμι γυρίζει πίσω, κι αν είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε ότι η τεχνολογία εύκολα γίνεται εθιστική, διαβρώνοντας τις αξίες και την ανθρωπιά μας λίγο λίγο. Αυτό όμως που σίγουρα μπορούμε να κάνουμε, είναι να φυτέψουμε αντιστάσεις εκεί που μεγαλώνει το κενό. Να δημιουργήσουμε χώρους –στο σχολείο, στην οικογένεια, στις παρέες– όπου τα παιδιά θα μπορούν να μιλούν για ό,τι νιώθουν πριν χρειαστεί να φωνάξουν μέσα από τη βία.
Η πρόληψη της νεανικής βίας δεν είναι ούτε απλή ούτε γρήγορη. Είναι καθημερινή πράξη επένδυσης στη σύνδεση. Είναι το να ενισχύσουμε τη συναισθηματική νοημοσύνη από το νηπιαγωγείο. Το να εισάγουμε τη σεξουαλική και συναισθηματική διαπαιδαγώγηση χωρίς φόβο και ηθικό πανικό. Το να βρούμε χρόνο να ρωτήσουμε τα παιδιά «τι σε πονάει;» πριν τα ρωτήσουμε «τι βαθμό έβγαλες;»
Είναι το να μάθουμε στα παιδιά ότι ο θυμός δεν είναι ντροπή, αλλά μήνυμα, και ότι η επίθεση δεν είναι λύση, αλλά κραυγή που δεν βρήκε ακροατή. Είναι, κυρίως, το να προλάβουμε τις ρωγμές, πριν γίνουν εκρήξεις. Να είμαστε παρόντες, με ακρόαση, τρυφερότητα και συνέπεια. Γιατί η βία τρέφεται με την αποξένωση, και προλαμβάνεται με τη σχέση.
Tι λένε επιστήμονες για τους έφηβους και τη μπερδεμένη «ανδρόσφαιρα»
Ο Στιβ Μπίνταλφ, παγκοσμίως αναγνωρισμένος ειδικός στην ανατροφή αγοριών, προσφέρει μια βαθιά ανάλυση του φαινομένου. Με πωλήσεις σχεδόν πέντε εκατομμυρίων αντιτύπων του βιβλίου του “Raising Boys” (1997), ο Μπίνταλφ έχει αφιερώσει τη ζωή του στην κατανόηση και αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης.
Η σύγχρονη πραγματικότητα παρουσιάζει ένα περίπλοκο πλέγμα προκλήσεων για τα έφηβα αγόρια. Τα στατιστικά στοιχεία είναι ανησυχητικά: τα αγόρια είναι τρεις φορές πιο πιθανό να αυτοκτονήσουν σε σύγκριση με τα κορίτσια, ενώ η έκθεσή τους σε μισογυνιστικό περιεχόμενο και πορνογραφία αυξάνεται ανησυχητικά, όπως αναφέρει στον Independent.
Η πανδημία COVID-19 επιδείνωσε περαιτέρω την κατάσταση, επηρεάζοντας δυσανάλογα την ψυχική υγεία των αγοριών σε σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη δημογραφική ομάδα. Αυτή η κρίση έχει βαθύτερες ρίζες στην κοινωνική δομή και τις προσδοκίες που θέτουμε στους νέους άνδρες.
Τα κορίτσια κοινωνικοποιούνται να δείχνουν τα συναισθήματά τους από νεαρή ηλικία, αλλά ακόμη και στη λεγόμενη προοδευτική εποχή μας, εξακολουθούμε να μην τα πάμε καλά με τα αγόρια. Τα έφηβα αγόρια συχνά δεν ξέρουν σε ποια ανδρική «φυλή» ανήκουν, σε μια εποχή που η ανάγκη να ανήκουν είναι μια νευρολογική επιταγή.
Η αρρενωπότητα διαμορφώνεται από γενιά σε γενιά, γεγονός που καθιστά δύσκολη τη διάσπαση του προτύπου. Δεν απομακρύνθηκαν αρκετοί άνδρες της γενιάς Χ από τις βαθιά ριζωμένες συμπεριφορές των πατεράδων και των παππούδων τους, ώστε να επιτρέψουν στους γιους τους της γενιάς Ζ να αποδεχτούν την ισότητα και να αγκαλιάσουν ένα πιο υγιές όραμα ανδρισμού.
«Έχουμε μια σημαντική συνομοταξία αγοριών και νεαρών ανδρών που μεγάλωσαν από ανεπαρκείς πατέρες», λέει. «Ο μισογυνισμός λειτουργεί ως ασπίδα για τη βαθιά ανασφάλειά τους γύρω από τις γυναίκες και τα κορίτσια, δίνοντάς τους την ψευδαίσθηση της αυτοεκτίμησης μέσω ενός μύθου ανωτερότητας».
Ο Μπίνταλφ επισημαίνει ότι τα αγόρια σήμερα αισθάνονται παγιδευμένα σε έναν κόσμο όπου η έννοια του «αρρενωπού άνδρα» επανέρχεται. Το φαινόμενο του άλφα αρσενικού ενισχύεται, την ίδια στιγμή που πολλά αγόρια έχουν χάσει την επαφή με το τι πραγματικά σημαίνει να είσαι άνδρας στη σύγχρονη κοινωνία.
Οι οικογενειακοί θεραπευτές διηγούνται πώς τα αγόρια αισθάνονται χαμένα και αποξενωμένα στην εφηβεία, ιδίως κατά το κρίσιμο αναπτυξιακό στάδιο των 14 ετών. Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, το γεγονός ότι οι ισχυρότερες και πιο δυνατές φωνές της μπερδεμένης «ανδρόσφαιρας» – φιγούρες όπως ο Τζο Ρόγκαν και ο Άντριου Τέιτ – μπορεί να απευθύνονται σε φυγόπονα έφηβα αγόρια που αισθάνονται αδύναμα και, ναι, φοβούνται να δείξουν τον πραγματικό τους εαυτό ή οποιαδήποτε ευπάθεια επειδή η κοινωνία δεν το «επιτρέπει».
«Εδώ και αρκετές δεκαετίες, ο θόρυβος γύρω από την καλύτερη ανατροφή των αγοριών έχει σημασία», εξηγεί ο Μπίνταλφ.
«Το βιβλίο μου ενθάρρυνε τους μπαμπάδες να παίζουν με τα παιδιά τους, να ασχολούνται και να στέκονται στο πλευρό των συζύγων τους. Η γονεϊκότητα έγινε μια ομαδική προσπάθεια – μια σημαντική κοινωνική επανάσταση, ο άξονας για να λειτουργήσει η “αγορίστικη” ζωή και ο φεμινισμός επίσης» αναφέρει στη συνέχεια.
Η νευροεπιστήμη αποκαλύπτει ότι τα αγόρια είναι φυσιολογικά και συναισθηματικά πιο ευάλωτα από τη γέννησή τους. Τα αρσενικά βρέφη είναι πιο πιθανό να γεννηθούν πρόωρα, να αναπτύξουν νευρολογικές διαταραχές και να δυσκολευτούν στη διαχείριση του άγχους.
Η λύση, σύμφωνα με τον Μπίνταλφ, ξεκινά από την πρώιμη παιδική ηλικία. Η ηλικία των έξι ετών αποτελεί κρίσιμο σημείο για την ανάπτυξη ενός ευτυχισμένου και ισορροπημένου αγοριού. Η παρουσία θετικών ανδρικών προτύπων και η ενεργή συμμετοχή του πατέρα είναι καθοριστικής σημασίας.
Η Κλόη Κόμπι, ειδική στη Γενιά Ζ, τονίζει ότι τα πιο ευτυχισμένα αγόρια είναι εκείνα που έχουν ενδιαφέροντα πέρα από το σπίτι και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Η συμμετοχή σε ομάδες και δραστηριότητες όπου η νίκη δεν είναι ο πρωταρχικός στόχος φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ευεργετική.
Τέλος, η σχέση πατέρα-γιου αναδεικνύεται ως καθοριστικός παράγοντας. Δεν είναι τυχαίο ότι προβληματικές προσωπικότητες όπως ο Τραμπ και ο Μασκ είχαν όλοι δύσκολες σχέσεις με τους πατέρες τους.
Όπως επισημαίνει η Κόμπι λέει: «Τα αγόρια και τα κορίτσια πρέπει να θυμούνται ο ένας την ανθρωπιά του άλλου». Και ο Biddulph προσθέτει: «Για να γίνεις καλός άνθρωπος, πρέπει να δεις έναν καλό άνθρωπο».
Σχετικά άρθρα:
Η εγκληματικότητα των ανηλίκων
Επιμέλεια άρθρου: George James
Πηγές:
- Η τοξική αρρενωπότητα δολοφονεί (και) αγόρια: Γιατί η νέα σειρά Adolescence στοιχειώνει τους πάντες
- Adolescence του Netflix και τα κρυφά μηνύματα των emojis: Τι πρέπει να ξέρουν οι γονείς
- Adolescence: Πώς γυρίστηκε η διάσημη σειρά του Netflix - Τα εντυπωσιακά μονόπλανα
- Ο Στίβεν Γκράχαμ αποκάλυψε ότι το «Adolescence» είναι εμπνευσμένο από αληθινά γεγονότα
- Adolescence: 2 πράγματα που ίσως δεν ξέρατε για τη συγκλονιστική σειρά του Netflix
- Εφηβεία. Γονείς και παιδιά μαζί στην εφηβεία.
- «Adolescence» / Tι λένε επιστήμονες για τους έφηβους και τη μπερδεμένη «ανδρόσφαιρα»
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου